Jak śmiać się z Biblii/z Biblią?
Szkockie przemyślenia na temat biblijnego komizmu

Spotkania biblistów zawsze obfitują w rozwijające spojrzenia, uwagi oraz teorie. Na pewno jednym z bardziej interesujących wykładów było wystąpienie prof. Kelly Iverson, które miało miejsce w czasie zjazdu Society of Biblical Literature w San Francisco. Badaczka Nowego Testamentu podjęła temat humoru w Ewangelii Marka. Mimo że większość czytelników nie opisałaby Biblii jako humorystycznego dzieła, p. Iverson użyła fragmentu drugiej ewangelii, by wskazać, że niektóre z tekstów biblijnych roją się od komicznych odniesień, które były odczytywane jako subtelne (a często też niesubtelne) gapiostwo i wpadki niektórych ważnych postaci, a zwłaszcza uczniów Jezusa.

W swoim wykładzie zatytułowanym “Zbawcza funkcja śmiechu: występowanie i użycie humoru w Ewangelii Marka”, biblistka, wykładowczyni Nowego Testamentu na Uniwersytecie św. Andrzeja w Szkocji, stwierdziła, że humor należy do zjawisk biblijnych, choć wielu ludzi traktuje tę księgę jako „najmniej zabawną książkę świata”. Większość czytelników stwierdza jednocześnie, że Bóg nie ma poczucia humoru. Niektórzy zatem, stojący na zewnątrz, widzą chrześcijaństwo i humor jako zaciekłych wrogów, a nawet całkowite przeciwieństwa.

XII-wieczna miniatura zachowana w manuskrypcie
z Konstantynopola, przedstawiająca ewangelistę Marka.

Iverson sprzeciwia się takim twierdzeniom i udowadnia stan przeciwny na podstawie Mk 8,14-21. Tekst ten jest trzecim opowiadaniem o wydarzeniach na morzu. Niektóre z elementów biblijnego humoru obejmują niezrozumienia, nachodzenie wydarzeń, przeciwne wypowiedzi oraz zestawienie „możliwe – niemożliwe”. W kluczu tych wskazówek Iverson odczytuje Mk 8,14-21 jako tekst zawierający dużo humoru.

Fragment rozpoczyna się od zapominalstwa uczniów, ludzkiej cechy, stanowiącej punkt wyjścia dla komizmu. Pomimo tego, że uczniowie dopiero co byli świadkami Jezusa, który cudownie nakarmił cztery tysiące ludzi (Mk 8,1-13), teraz – poważni i szanowani rybacy – zapomnieli do łodzi, miejsca swojej pracy, zabrać chleba. „To jest komiczna docinka”, zauważa Iverson, zwłaszcza, że uczniowie dopiero co zebrali resztki w siedem koszów (w. 8).

Dwie poprzednie historie na morzu w Mk 8 pokazują, że uczniowie ciągle są niepewni wszystkiego, właściwie pozostają bezradni. Nie rozumieją relacji między chlebami i kwasem; nie rozumieją jezusowej zdolności do wykonywania cudów. Iverson traktuje scenę, w której Jezus uczy, lub może stara się nauczyć, swoich uczniów tych rzeczy jako napisaną celowo w sposób komiczny i humorystyczny (ww. 15.17-20).

Idąc dalej, komizm stanowi także przejście w Mk 8,14-16. Jezus zachęca uczniów do czujności przed kwasem faryzeuszów i Heroda. Komizm łagodzi ostrą naganę Jezusa. Drugi ewangelista skutecznie stosuje humor, by rozszerzyć przesłanie tej sekcji „poza grono uczniów”. Iverson twierdzi, że dzięki komizmowi scena zapada w pamięć czytelników oraz słuchaczy. Humor sygnalizuje rozładowanie, sposób na ujście emocji. Pierwszym fizycznym skutkiem śmiechu, jak konkluduje Iverson, jest ujście negatywnych emocji.

Komizm prowokuje także zaangażowanie odbiorców, zarówno czytelników, jak i słuchaczy. „Komizm pomaga usłyszeć prawdę”, dodaje szkocka biblistka. Rozszerza ona także opowiadanie i jego przesłanie od uczniów do odbiorców. W opinii Marka każdy, nie tylko uczniowie, zapomniał zabrać chlebów. W związku z tym każdy jest w centrum żartu; wszyscy są zaproszeni, by uwierzyć w to, czego jeszcze się nie rozumie. Lekki ton humoru i komizmu rozbraja odbiorców: „Śmiejemy się z uczniów, bo to oni są ofiarami żartu, ale ostatecznie śmiejemy się także z samych siebie”.

na podstawie doniesień internetowych:
Bartłomiej Sokal

Jesteś na facebooku? My też! :)

Zapraszamy do dyskusji na temat powyższego artykułu na naszej facebook'owej stronie!

"Scriptura crescit cum legente"
"Pismo rośnie wraz z czytającym je" (św. Grzegorz Wielki)

Każdy rozmiłowany w Słowie Bożym napotyka w Biblii fragmenty, które sprawiają mu trudność w interpretacji. Zachęcamy zatem wszystkich odwiedzających stronę Dzieła Biblijnego do zadawania pytań. Na każde pytanie odpowiedź zostanie udzielona w ciągu około tygodnia, a następnie będzie ona opublikowana w sekcji "Pytania do Biblii".

Kliknij TUTAJ, żeby przesłać pytanie.