Wyprawy biblijne Ekspedycja nr 5 Wśród wojennych okrzyków oraz w deszczu ognia i siarki Wyprawa czterech królów i zniszczenie Sodomy

Ekspedycja nr 5: Wśród wojennych okrzyków
oraz w deszczu ognia i siarki

Wyprawa czterech królów i zniszczenie Sodomy

Rozdział 14 Księgi Rodzaju przynosi wiele problemów. Spośród czterech królestw wymienionych w w. 1 tylko dwa są możliwe do rozpoznania: Elam (na wschód od Tygrysu) i Szinear, który jest regionem Babilonii. Ellasar pozostaje nieznany, a Goim to nazwa ogólna, oznaczająca po hebrajsku „ludy”. Wydaje się, że autor biblijny ma na myśli kraje i postaci historyczne, ale nie przejmuje się chronologiczną i geograficzną ścisłością swoich informacji. Ważniejsze dla niego jest podkreślenie wielkości i znaczenia Abrahama również w kontaktach z władcami Wschodu. Taki charakter opowiadania jest potwierdzony przez fakt, że imiona królów Sodomy, Gomory, Admy i Seboim, przeciwko którym występuje Kedorlaomer, król Elamu i jego sprzymierzeńcy, są zbudowane sztucznie jako terminy pogardliwe.

Mapa 1. Wyprawa czterech królów (Rdz 14); ucieczka Hagar (Rdz 16)

Przedstawiony na mapie szlak wojsk wiedzie przez Transjordanię po „drodze królewskiej” mającej wielkie znaczenie handlowe. Aszterot-Karnaim jest zaznaczone w Rdz 14,5 jako jedyna miejscowość, ale Karnaim w tekście należy rozumieć jako wyjaśnienie: Asztarot, które leży blisko Karnaim. Sztarot odpowiada Tell ‘Asztara w Syrii, 6 km na południowy wschów od Tesil, zaś Karnaim to Szeik Sa‘ad. Ham mogłby odpowiadać miejscowości, która jeszcze dzisiaj nosi tę nazwę.

Zdjęcie 1. Oaza w Ain Kudeirat, którą wielu uczonych utożsamia z Kadesz-Barnea.

Kontynuując drogę czterech królów opisaną w Rdz 14, docieramy do El-Paran, dzisiejszego Elatu nad zatoką Akaba a następnie do En-Miszpat („źródło sądu”) utożsamianym przez Księgę Rodzaju z Kadesz-Barnea, obecnie ‘Ain Kades. Chason-Tamar odpowiada współczesnemu ‘Ain Husb. Dopiero w tym miejscu dochodzi do bitwy z królami pięciu miast kananejskich, których bunt sprowokował wyprawę królów mezopotamskich. Pochwycili oni również Lota.

Na wieść o tym Abraham podejmuje interwencję i dociera do Dan, na północy Izraela. Uwalnia Lota i odzyskuje jego dobra. Wracając z tej wyprawy, Abraham spotyka Melchizedeka w dolinie Szawe, czyli Królewskiej, którą należy usytuować w pobliżu Jerozolimy (tu nazwanej Szalem).

Zdjęcie 2. Oaza Awrona, na północ od El-Paran/Elat.

Kiedy Sara uświadamia sobie, że nie może mieć dzieci, przekonuje Abrahama, by zbliżył się do niewolnicy Hagar. Ta staje się brzemienna, ale później powstaje rozdźwięk między dwiema kobietami i Hagar ucieka na pustynię. Dopiero widzenie w pobliżu studni Lachaj-Roj przekonuje ją, by wróciła do swojej pani, Sary.Tekst stwierdza, że Lachaj-Roj znajduje się między Kadesz a Bered. Jeśli utożsamimy Bered z górą Umm el-Bared, to studnię trzeba umieścić na południowy wschód od Kadesz.

Mapa 2. Odwiedziny aniołów i zniszczenie Sodomy

W Mamre Pan ukazuje się Abrahamowi, przybywając z wizytą pod postacią trzech mężów, zapowiadając Sarze narodziny syna (zatem to nie Izmael, syn Hagar, jest wypełnieniem obietnicy potomstwa).Następnie aniołowie kierują się w stronę Sodomy, wyprowadzają ze skazanego na zagładę miasta Lota i jego rodzinę, pozwalając im schronić się w Soarze. Opis zniszczenia Sodomy zawiera być może wspomnienie naturalnej katastrofy, jaka miała miejsce w regionie na południe od Morza Martwego, lecz próby odnalezienia resztek miasta nie przyniosły rezultatu. Informacje na temat Sodomy nabrały istotnie stereotypowych cech legendarnych – ideę terytorium, które niegdyś było żyzne, a zostało obrócone w spustoszoną ziemię, znajdujemy w wielu opowiadaniach ludowych. Autor biblijny czerpie z takich tradycji, aby podkreślić Bożą sprawiedliwość oraz szczególną relację bliskości i komunii między Abrahamem a Jahwe.

Zdjęcie 3. Gościnność Abrahama. Miniatura z Oktateuchu Konstantynopolitańskiego, XI w. po Chr., Biblioteca Apostolica Vaticana, Rzym.

Po początkowym poleceniu skierowanym do Abrahama w Rdz 12, przyrzeczenia Boże zostają odnowione w Rdz 15; 17 oraz 18. Opisy podkreślają wiarę Abrahama i Bożą wierność swojej obietnicy, zrealizowanej wkrótce w narodzinach syna patriarchy i Sary, Izaaka.

Przymierze Boga z Abrahamem zapowiada to, które zostanie zawarte na Synaju między Bogiem ojców a ludem potomków Abrahama, przymierze związane z obietnicą ziemi Kanaan, lecz także ze zbawieniem, które dotrze do wszystkich ludów świata.

Zdjęcie 4. Zniszczenie Sodomy. Aniołowie umożliwiają ucieczkę Lotowi i jego córkom z miasta. Żona Lota staje się słupem soli. Miniatura z kodeksu nazywanego Wiedeńską Księgą Rodzaju, VI w. po Chr. Nationalbibliothek, Wideń.