Oczyścić i odnowić świat

Czytania I Niedzieli Wielkiego Postu ukazują nam starania Boga, który pragnie odnowić upadły świat, uwolnić go od zła i przywrócić mu godność, którą utracił w raju na skutek grzechu pierworodnego. To, co człowiek stracił przez lekkomyślność i nieposłuszeństwo, zostaje odnowione przez Chrystusa, który czyni pustynię rajem i ofiaruje nam możliwość powrotu do domu Ojca.

1. Grzech pierwszych rodziców, który zamknął im bramy raju, jednocześnie otworzył szeroko podwoje dla nieposłuszeństwa i grzechu. Postępowanie ludzi stało się tak złe, że Bóg zdecydował położyć mu kres zsyłając potop. Działania Boga pokazują jednak, że Jego celem nie jest jedynie zniszczenie zła, ale odtworzenie tej harmonii, która pierwotnie istniała w raju. Zwracając się do Noego i jego rodziny, Bóg aż pięciokrotnie podkreśla, że ustanawia przymierze z „nimi”, mając na myśli Noego i jego potomków. Przymierze to nie ogranicza się jedynie do ludzi, odnosi się do całego stworzenia, wszystkich istot i całej ziemi. Znak tego przymierza, tęcza, ma szczególną funkcję. Nie została nakreślona na niebie, aby przypominać ludziom o przymierzu. Ma przypominać samemu Bogu, że zawarł przymierze z ludźmi i ma być mu wierny. Tekst biblijny jest tu zaskakujący, bo wezwanie do wierności przymierzu było zawsze kierowane do ludzi, często niewiernych i zapominających o przysiędze danej Bogu, podczas gdy On pozostawał zawsze wierny. To wyrażenie z pewnością nie chce podkreślić, że Bóg, widząc grzechy ludzi, może zapomnieć o swoich słowach i wtedy ten widzialny znak będzie trzymał na wodzy Jego gniew. Wydaje się, że autor chce podkreślić, że Bóg naprawdę pragnie tego przymierza, sam wychodzi z inicjatywą i czyni wszystko, co możliwe, aby zapewnić ludzi o swych zbawczych intencjach i głębokim pragnieniu odbudowania harmonijnego świata. Bóg, choć nigdy nie zapomina o zawartym przymierzu, pragnie dać ludziom absolutną pewność, że On będzie pamiętał o nim zawsze.

2. Bóg, pragnąc odnowić ten świat, najpierw musi go oczyścić. Po potopie cały świat staje się wielką pustynią, pozbawioną jakichkolwiek form życia. Następnym krokiem jest odnowienie relacji z ludźmi oraz z całym stworzeniem. Ten uniwersalny aspekt zbawienia pojawia się także w Ewangelii i możemy tu odnaleźć wiele motywów wspólnych z historią potopu. Jezus wychodzi na pustynię, prowadzony przez Ducha. Pustynia ma w Biblii aspekt zarówno pozytywny, jak i negatywny. Jest miejscem modlitwy i samotności, ale też kojarzy się z pustkowiem, miejscem nieprzyjaznym człowiekowi i śmiercią. Jezus, szukając kontaktu z Bogiem w samotności, podobny jest do Noego, który w świecie całkowicie zniszczonym przez potop, bezludnym i pozbawionym życia, rozmawia z Bogiem i zawiera z Nim przymierze. Symboliczna długość pobytu Jezusa na pustyni - 40 dni - przywodzi na myśl 40-dniowy deszcz, który oczyścił ziemię ze zła, tak jak post, połączony z modlitwą, uwalnia naszego ducha od złych pragnień i namiętności. Również zwierzęta pojawiają się w obu perykopach. Dzikie zwierzęta w Biblii reprezentują siły wrogie ludziom i rodzą w nich lęk. Pokojowe przebywanie Jezusa ze zwierzętami jest aluzją do unikalnego momentu w historii świata – rzeczywistości raju, w którym cały świat stworzony: ludzie, zwierzęta i wszystkie inne elementy współistniały w harmonii. Fakt, że Bóg każe Noemu zabrać zwierzęta do arki i ocalić je od zagłady pokazuje, że Bóg nie zrezygnował z przywrócenia pierwotnego ładu całemu stworzeniu. Ten nowy porządek nie będzie ustanowiony przez eliminowanie elementów złych i wrogich – będzie odtworzeniem pierwotnej harmonii. Fakt, że Jezus przebywa ze zwierzętami, podkreśla, że proroctwa biblijne (por. Iz 11,6-9) realizują się i jesteśmy światkami rodzenia się nowego świata, którego autorem jest Bóg. Również obecność aniołów i fakt, że usługują Jezusowi, można połączyć z momentem stworzenia. W tradycji wczesnochrześcijańskiej wierzono w istnienie sześciu aniołów, zwanych protoktistai, którzy asystowali Bogu podczas sześciu dni stworzenia. Asystują oni też zmartwychwstałemu Chrystusowi, który daje początek Królestwu Boga.

Cała scena ma wiele odniesień do rzeczywistości raju i tej po potopie, i podkreśla, że mamy do czynienia z działaniem Boga, który pragnie odnowić ten świat. Tak jak w scenie potopu, Bóg przygotowuje najpierw grunt, wykorzeniając zło. Podstępy szatana, który zwyciężył w raju, zostają pokonane. Pustynia, symbol świata zniszczonego i bezludnego, przestaje być wroga i bezludna. Zwierzęta otaczające Chrystusa są czytelnym symbolem rajskiej harmonii. Brak tylko jednego elementu: człowieka, który również jest zaproszony do życia w przyjaźni z Bogiem w nowym świecie. Z tego powodu Jezus, który odnawia na pustyni rajski porządek, po powrocie z niej kieruje natychmiast swoje słowa do ludzi. Królestwo Boga jest blisko i jeśli ludzie się nawrócą i uwierzą w Dobrą Nowinę, to królestwo objawi się im w całej pełni.

3. Motyw wody, która oczyszcza tak jak biblijny potop, pojawia się też w Liście św. Piotra. Pisze on o Chrystusie, który poprzez swoje zmartwychwstanie daje nam nadzieję zmartwychwstania. Natura ludzka potrzebuje jednak oczyszczenia, które dokonuje się w chrzcie. Woda, która zniszczyła grzeszną ludzkość i jednocześnie niosła arkę Noego, staje się zapowiedzią chrztu, który - należy to podkreślić - nie ma charakteru niszczycielskiego, ale jest znakiem nowego przymierza z Chrystusem w Kościele. Nie jest to jednak tylko zewnętrzny znak niosący łaskę. Jest związany z posiadaniem „dobrego sumienia”. To wyrażenie, dosyć enigmatyczne, odnosi się do wewnętrznej dyspozycji człowieka, opisuje moralną prawość i głęboką wiarę, będącą efektem działania Ducha Świętego. Wyrażenie to pojawia się także w 1P 3,16, gdzie określa zachowanie (godne i prawe) chrześcijan w obliczu prześladowań. Wyrażenie to można rozumieć jako dar czystego serca i wiary, które pozwalają żyć w łączności z Bogiemi i tym samym oczekiwać z nadzieją spełnienia się zapowiedzi o zmartwychwstaniu. Poprzez ten znak Bóg nie tylko oczyszcza ludzkie serca, ale także odnawia ludzkość i czyni ją godną Królestwa Bożego. Tu historia zbawienia zatacza koło: godność, którą utraciliśmy w raju poprzez grzech, zostaje nam przywrócona na nowo przez Boga.

Zakończenie

Czytania ukazują nam, że Bóg nie ustaje w wysikach, aby zbawić człowieka. Działania Boga mają dwa istotne aspekty: oczyszczenie i odnowienie. Te słowa-klucze są ważne w naszym przeżywaniu Wielkiego Postu, który symbolizuje ludzkie życie w oczekiwaniu na śmierć i zmartwychwstanie. Pierwszą krokiem w odnawianiu więzi z Bogiem jest oczyszczenie ze zła, uwolnienie się od niego. Czasem wymaga to wręcz drastycznych kroków (jak w przypadku potopu), ale jest niezbędne, aby stworzyć przestrzeń, w której życie duchowe może znów rozkwitnąć. Odnowienie to pogłębienie tej więzi, do której każdy z nas jest wezwany. Stworzeni na obraz Boga, mamy wszczepione w sercu wewnętrzne pragnienie odnalezienia naszego Stwórcy. I Bóg czyni wszystko, aby każdy z nas mógł stać się dzieckiem Królestwa-odnowionej rzeczywistości raju.

Ks. Marcin Zieliński