Zachęcamy do cotygodniowego korzystania z materiałów do homilii niedzielnych na psalm responsoryjny. Od najbliższego tygodnia ich publikacja w dziale "Biblia na ambonie" (górne, poziome menu) będzie rozpodzynac się w środy.
Preparacje są uporządkowane w następujacy sposób: w punkcie pierwszym znajduje się bardzo krótkie przedstawienie wybranych zagadnień literackich przydatnych do interpretacji psalmu; w punkcie drugim umieszczono zestawienie tekstów nowotestamentalnych zawierające odniesienia do tekstu psalmu (zasadniczo podzielone są one na cytaty i aluzje, jednak gdydy takich nie było, podane zostaną teksty podejmujące w inny sposób myśl zawartą w psalmie); w punkcie trzecim przedstawiono, jak pisarze starochrześcijańscy interpretowali te wersety, które znalazły swoje odbicie na kartach NT.
Owocnej pracy w Duchu Świętym!

 Psalm 118 [117]

1. Kwestie literackie

Ps 118 prawdopodobnie był śpiewany przez dwa chóry w czasie procesji do Domu Bożego, będącej częścią celebracji Święta Namiotów (wspomnienie wędrówki przez pustynię) lub podobnego mu w obrzędach Święta Poświęcenia Świątyni (wspomnienie ponownej konserkracji Świątyni przez Machabeuszy).

Można wskazać następującą budowę psalmu (tematy podane zgodnie z tłumaczeniem BT):

w. 1-4 – wezwanie różnych stanów do dziękczynienia Bogu (rozpoczęcie procesji)

w. 5-9 – proklamacja ufności Bogu (droga do świątyni)

w. 10-13 – wspomnienie trudności i świadectwo pomocy Bożej

w. 14- 18 – proklamacja mocy Bożej

w. 19-20 – proklamacja pragnienia składania dziękczynienia (dojście procesji do bram świątyni)

w. 21-28 – liturgia dziękczynna (droga do ołtarza)

w. 29- wezwanie do dziekczynienia Bogu

W tradycji rabinicznej Ps 118 uważany był za mesjański.

2. Lektura nowotestamentalna

a) cytaty:

w. 22

Łk 20,17 – Jezus opowiada przypowieść o przewrotnych rolnikach, którzy zabijali sługi właściciela winnicy, a nawet pozbawili życia jego syna, co musi ściągnąć na nich pomstę ojca (w. 9-16). „Gdy to usłyszeli, zawołali: «Nie, nigdy!». On zaś spojrzał na nich i rzekł: «Cóż więc znaczy to słowo Pisma: Właśnie ten kamień, który odrzucili budujący, stał się głowicą węgła? Każdy, kto upadnie na ten kamień, rozbije się, a na kogo on spadnie, zmiażdży go». W tej samej godzinie uczeni w Piśmie i arcykapłani chcieli koniecznie dostać Go w swoje ręce, lecz bali się ludu. Zrozumieli bowiem, że przeciwko nim skierował tę przypowieść.”

Dz 4, 11 – Piotr napełniony Duchem Świętym przemawia do starszyzny żydowskiej przesłuchującej go w sprawie uzdrowienia chromego (w. 1-8). „Jeżeli przesłuchujecie nas dzisiaj w sprawie dobrodziejstwa, dzięki któremu chory człowiek uzyskał zdrowie, to niech będzie wiadomo wam wszystkim i całemu ludowi Izraela, że w imię Jezusa Chrystusa Nazarejczyka - którego ukrzyżowaliście, a którego Bóg wskrzesił z martwych - że przez Niego ten człowiek stanął przed wami zdrowy. On jest kamieniem, odrzuconym przez was budujących, tym, który stał się głowicą węgła. I nie ma w żadnym innym zbawienia, gdyż nie dano ludziom pod niebem żadnego innego imienia, w którym moglibyśmy być zbawieni».” (w. 9-12)

1P 2,7 – Św. Piotr wzywa do wyznawców Chrystusa do doskonałości moralnej, tłumaczy im ich godność płynącą z uświęcenia i poucza o upadku nieposłusznych (1,13-2,10). „To bowiem zawiera się w Piśmie: Oto kładę na Syjonie kamień węgielny, wybrany, drogocenny, a kto wierzy w niego, na pewno nie zostanie zawiedziony. Wam zatem, którzy wierzycie, cześć! Dla tych zaś, co nie wierzą, właśnie ten kamień, który odrzucili budowniczowie, stał się głowicą węgła - i kamieniem upadku, i skałą zgorszenia. Ci, nieposłuszni słowu, upadają, do czego zresztą są przeznaczeni. Wy zaś jesteście wybranym plemieniem, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem [Bogu] na własność przeznaczonym, abyście ogłaszali dzieła potęgi Tego, który was wezwał z ciemności do przedziwnego swojego światła, wy, którzyście byli nie-ludem, teraz zaś jesteście ludem Bożym, którzyście nie dostąpili miłosierdzia, teraz zaś jako ci, którzy miłosierdzia doznali.” (w. 6-10)

w. 22-23

Mt 21,42 – kontekst jak w Łk 20,17. "Kiedy więc właściciel winnicy przyjdzie, co uczyni z owymi rolnikami?» Rzekli Mu: «Nędzników marnie wytraci, a winnicę odda w dzierżawę innym rolnikom, takim, którzy mu będą oddawali plon we właściwej porze». Jezus im rzekł: «Czy nigdy nie czytaliście w Piśmie: Właśnie ten kamień, który odrzucili budujący, stał się głowicą węgła. Pan to sprawił, i jest cudem w naszych oczach. Dlatego powiadam wam: Królestwo Boże będzie wam zabrane, a dane narodowi, który wyda jego owoce. Kto upadnie na ten kamień, rozbije się, a na kogo on spadnie, zmiażdży go»." (w. 41-46)

Mk 12,10-11 – kontekst j.w. "«Cóż uczyni właściciel winnicy? Przyjdzie i wytraci rolników, a winnicę odda innym. Nie czytaliście tych słów w Piśmie: Właśnie ten kamień, który odrzucili budujący, stał się głowicą węgła. Pan to sprawił i jest cudem w oczach naszych». I starali się Go ująć, lecz bali się tłumu. Zrozumieli bowiem, że przeciw nim powiedział tę przypowieść. Zostawili więc Go i odeszli. " (w. 9-12)

w. 25-26

Mt 21,9 – Gdy przed Świętem Paschy Jezus wjeżdżał do Jerozolimy na oślicy i źrebięciu . "A ogromny tłum słał swe płaszcze na drodze, inni obcinali gałązki z drzew i ścielili na drodze. A tłumy, które Go poprzedzały i które szły za Nim, wołały głośno:
Hosanna Synowi Dawida!
Błogosławiony Ten, który przychodzi w imię Pańskie!
Hosanna na wysokościach!
Gdy wjechał do Jerozolimy, poruszyło się całe miasto, i pytano: «Kto to jest?» A tłumy odpowiadały: «To jest prorok, Jezus z Nazaretu w Galilei»." (w. 8-11)

Mk 11,9-10 – kontekst j.w. (Jezus wjeżdża na oslęciu). "Wielu zaś słało swe płaszcze na drodze, a inni gałązki ścięte na polach. A ci, którzy Go poprzedzali i którzy szli za Nim, wołali:
«Hosanna!
Błogosławiony Ten, który przychodzi w imię Pańskie.
Błogosławione królestwo ojca naszego Dawida, które przychodzi.
Hosanna na wysokościach!»
Tak przybył do Jerozolimy i wszedł do świątyni. Obejrzał wszystko, a że pora była już późna, wyszedł razem z Dwunastoma do Betanii." (w. 8-11)

J 12,13 – Cały opis oraz interpretacja uroczystego wjazdu do Jezrozolimy są podane następująco: "Nazajutrz wielki tłum, który przybył na święto, usłyszawszy, że Jezus przybywa do Jerozolimy, wziął gałązki palmowe i wybiegł Mu naprzeciw. Wołali: Hosanna! Błogosławiony, który przychodzi w imię Pańskie oraz «Król izraelski!»
A gdy Jezus znalazł osiołka, dosiadł go, jak jest napisane:
Nie bój się, Córo Syjońska!
Oto Król twój przychodzi,
siedząc na oślęciu.
Z początku Jego uczniowie tego nie zrozumieli. Ale gdy Jezus został uwielbiony, wówczas przypomnieli sobie, że to o Nim było napisane i że tak Mu uczynili. Dawał więc świadectwo ten tłum, który był z Nim wówczas, kiedy Łazarza z grobu wywołał i wskrzesił z martwych.
Dlatego też tłum wyszedł Mu na spotkanie, ponieważ usłyszał, że ten znak uczynił. Faryzeusze zaś mówili jeden do drugiego: «Widzicie, że nic nie zyskujecie? Patrz - świat poszedł za Nim».

w. 26

Mt 23,39 – Kończąc swoją mowę przeciwko uczonym w Piśmie i faryzeuszom Jezus wypowiada nastepujące słowa: " «Jeruzalem, Jeruzalem! Ty zabijasz proroków i kamienujesz tych, którzy do ciebie są posłani! Ile razy chciałem zgromadzić twoje dzieci, jak ptak swe pisklęta zbiera pod skrzydła, a nie chcieliście. Oto wasz dom zostanie wam pusty. Albowiem powiadam wam: Nie ujrzycie Mnie odtąd, aż powiecie: Błogosławiony, który przychodzi w imię Pańskie»." (w. 37-39)

Łk 13,35 – Po przedstawieniu przypowieści obrazującej trudność wejścia do Królestwa Bożego i po rozmowie z faryzeuszami nt. niebezbieczeństwa śmierci Jezus wypowiada następujące słowa: "Jeruzalem, Jeruzalem! Ty zabijasz proroków i kamienujesz tych, którzy do ciebie są posłani. Ile razy chciałem zgromadzić twoje dzieci, jak ptak swoje pisklęta pod skrzydła, a nie chcieliście. Oto dom wasz [tylko] dla was pozostanie. Albowiem powiadam wam, nie ujrzycie Mnie, aż <nadejdzie czas, gdy> powiecie: Błogosławiony Ten, który przychodzi w imię Pańskie»." (w. 34-35)

Łk 19,38 – Kontekst jak w Mk 11,9-10. "I przyprowadzili je do Jezusa, a zarzuciwszy na nie swe płaszcze, wsadzili na nie Jezusa. Gdy jechał, słali swe płaszcze na drodze. Zbliżał się już do zboczy Góry Oliwnej, kiedy całe mnóstwo uczniów poczęło wielbić radośnie Boga za wszystkie cuda, które widzieli. I wołali głośno:
«Błogosławiony Król,
który przychodzi w imię Pańskie.
Pokój w niebie
i chwała na wysokościach».
Lecz niektórzy faryzeusze spośród tłumu rzekli do Niego: «Nauczycielu, zabroń tego swoim uczniom!» Odrzekł: «Powiadam wam: Jeśli ci umilkną, kamienie wołać będą»." (w. 36-40)

b) aluzje lub słowne paralele

w.6

Rz 8,31 – Bóg z miłości dla usprawiedliwienia wybranych nie oszczędził swego Syna, który poniósł śmierć, zmartwychwstał i zasiada po prawicy Boga, by wstawiać się za nimi. Nie istnieje więc moc zdolna odłączyć ich od Niego. "Cóż więc na to powiemy? Jeżeli Bóg z nami, któż przeciwko nam?"

w. 18

2 Kor 6,9 – Należy okazywać się sługami Boga przez wytrwałość w przeciwnościach, przez życie cnotliwe, mimo doświadczania różnych paradoksów życia w stanie łaski. "...niby umierający, a oto żyjemy, jakby karceni, lecz nie uśmiercani..."

w. 20

J 10,9 – Jezus jest brama owiec i dobrym pasterzem. "Ja jestem bramą. Jeżeli ktoś wejdzie przeze Mnie, będzie zbawiony - wejdzie i wyjdzie, i znajdzie paszę."

w. 22-23

1P 2,4 – Ci, którzy wierzą w Chrystusa postępują drogą zbawienia. Natomiast ci, który nie wierzą, upadają. "Zbliżając się do Tego, który jest żywym kamieniem, odrzuconym wprawdzie przez ludzi, ale u Boga wybranym i drogocennym, wy również, niby żywe kamienie, jesteście budowani jako duchowa świątynia, by stanowić święte kapłaństwo, dla składania duchowych ofiar, przyjemnych Bogu przez Jezusa Chrystusa". (w. 2-3)

3. Myśl Ojców Kościoła i pisarzy kościelnych

Autorzy starożytni zwracają szczególną uwagę na dwa symbole.

Pierwszy to "brama sprawiedliwości". Św. Klemens Rzymski w liście do Koryntian pisze: "Istnieje wiele otwartych bram, lecz brama sprawiedliwości jest w Chrystusie".

Drugi to "kamień węgielny". św. Hieronim wskazuje, że podmiotem psalmu jest Jezus, który śpiewając spełnia funkcje profetyczną. Orygenes stwierdza, że kamień węgielny symbolizuje jedynie Chrystusa. Św. Jan Chryzostom uważa, że tymi, którzy odrzucają Chrystusa, są Żydzi, uczeni w prawie i faryzeusze.

W słowach "Oto dzień, który Pan uczynił..." (w. 24) Orygenes, św. Atanazy, św. Hieronim, Teodoret, św. Jan Chryzostom widzą zapowiedź zmartwychwstania Chrystusa.

Wg Orygenesa słowa "Błogosławiony, który przychodzi w imię Pańskie" (w. 26) są jednym z proroctw zapowiadających przyjście Mesjasza. Św. Augustyn dostrzega postać pokornego Chrystusa, pełniącego rolę Pośrednika i Zbawiciela, Boga równego Ojcu. Aleksandryjski egzegeta oraz św. Hieronim twierdzą, że okrzyk "hosanna" ("wybaw" – BT) jest wyrazem wielkiej radości związanej z radoscia Kościoła.