Po raz drugi przepraszamy za opóźnienie. Tym razem przedstawiamy preparacje do homilii na Ps 98[97], 1-4. Materiały zawierają ciekawe odniesienia do tekstów Apokalisy oraz homilii Orygenesa lub św. Hieronima oraz św. Augustyna. Zapraszamy do korzystania! Niech Matka Słowa oręduje za trudzącymi się dla zbawienia!
Ps 98[97] (w.1-4)
1. Kwestie literackie
Ps 98 należy do grupy hymnów wielbiącyh królewska godność Boga.
Można przedstawić następującą strukturę tego utworu:
1. Wezwanie do śpiewu na cześć Boga (w.1b-3)
a) wezwanie (w. 1b)
b) podanie motywacji – dokonane w przeszłości dzieło zbawienia (1c-3)
2. Wezwanie do wznoszenia okrzyków i gry na instrumentach ku czci Boga (w. 4-9)
a) wezwanie (w. 4-8)
b) podanie motywacji – przyszły sprawiedliwy sąd (w. 9)
W psalmie responsoryjnym VI Niedzieli Okresu Wielkanocnego zawierają się wersety 1-4.
2. Lektura nowotestamentalna (w.1-4)
aluzje i słowne paralele
w. 1
Ap 5,9: Gdy nie znajduje się nikt, kto mógłby otworzyć księgę trzymaną w ręce przez Zasiadajacego na tronie, jeden ze starców ogłasza zwyciestwo Baranka.
„I ujrzałem między tronem z czworgiem Zwierząt
a kręgiem Starców
stojącego Baranka jakby zabitego,
a miał siedem rogów i siedmioro oczu,
którymi jest siedem Duchów Boga wysłanych na całą ziemię.
On poszedł,
i z prawicy Zasiadającego na tronie wziął księgę.
A kiedy wziął księgę,
czworo Zwierząt i dwudziestu czterech Starców upadło przed Barankiem,
każdy mając harfę i złote czasze pełne kadzideł,
którymi są modlitwy świętych.
I taką nową pieśń śpiewają:
«Godzien jesteś wziąć księgę i jej pieczęcie otworzyć,
bo zostałeś zabity
i nabyłeś Bogu krwią twoją [ludzi] z każdego pokolenia, języka, ludu i narodu,
i uczyniłeś ich Bogu naszemu królestwem i kapłanami,
a będą królować na ziemi».” (w. 6-10) Następnie wszyscy ogłoszają chwałę Baranka i oddają Mu cześć.
Ap 14,3: Pojawia się Bestia, której Smok przekazuje władzę, a następnie Fałszywy Prorok skłaniający ludzi do oddawania jej czci.
„Potem ujrzałem:
A oto Baranek stojący na górze Syjon,
a z Nim sto czterdzieści cztery tysiące,
mające imię Jego i imię Jego Ojca wypisane na czołach.
I usłyszałem z nieba głos jakby głos mnogich wód
i jakby głos wielkiego gromu.
A głos, który usłyszałem, [brzmiał] jak gdyby harfiarze uderzali w swe harfy.
I śpiewają jakby pieśń nową przed tronem
i przed czterema Zwierzętami, i przed Starcami:
a nikt tej pieśni nie mógł się nauczyć
prócz stu czterdziestu czterech tysięcy -
wykupionych z ziemi.
To ci, którzy z kobietami się nie splamili:
bo są dziewicami;
ci, którzy Barankowi towarzyszą, dokądkolwiek idzie;
ci spośród ludzi zostali wykupieni
na pierwociny dla Boga i dla Baranka,
a w ustach ich kłamstwa nie znaleziono:
są nienaganni.” (w. 1-5) Następnie aniołowie obwieszaczają ludziom na ziemi: wezwanie do oddawania chwały Stwórcy, zapowiedź upadku Babilonu i karę dla czcicieli Bestii.
w. 3
Łk 1,54: Po zwiastowaniu Maryja odwiedza Elżbietę, która błogoslawi matkę swojego Pana.
"Wtedy Maryja rzekła: «Wielbi dusza moja Pana, i raduje się duch mój w Bogu, moim Zbawcy. Bo wejrzał na uniżenie Służebnicy swojej. Oto bowiem błogosławić mnie będą odtąd wszystkie pokolenia, gdyż wielkie rzeczy uczynił mi Wszechmocny. Święte jest Jego imię - a swoje miłosierdzie na pokolenia i pokolenia [zachowuje] dla tych, co się Go boją. On przejawia moc ramienia swego, rozprasza [ludzi] pyszniących się zamysłami serc swoich. Strąca władców z tronu, a wywyższa pokornych. Głodnych nasyca dobrami, a bogatych z niczym odprawia. Ujął się za sługą swoim, Izraelem, pomny na miłosierdzie swoje - jak przyobiecał naszym ojcom - na rzecz Abrahama i jego potomstwa na wieki»." (w. 41-55)
Dz 28,28: Będąc w Rzymie św. Paweł zaprasza Żydów i przedstawia im naukę o Królestwie Bożym i Jezusie. Poróżnieni między sobą zamierzaja odejść.
„Wtedy Paweł powiedział to jedno: «Trafnie rzekł Duch Święty do ojców waszych przez proroka Izajasza:
'Idź do tego ludu i powiedz:
Usłyszycie dobrze, ale nie zrozumiecie,
i dobrze będziecie widzieć, a nie zobaczycie.
Bo otępiało serce tego ludu.
Usłyszeli niechętnie i zamknęli oczy,
aby przypadkiem nie zobaczyli oczami
i uszami nie usłyszeli,
i nie zrozumieli sercem, i nie nawrócili się,
i abym ich nie uleczył'.
Wiedzcie więc, że to zbawienie Boże posłane jest do pogan, a oni będą słuchać».” (w. 25b-28)
3. Myśl Ojców
w. 1
Orygenes - św. Hieronim:
„'Śpiewajcie Panu pieśń nową'. Nową pieśnią jest Syn Boży ukrzyżowany, rzecz dotychczas niesłychana. Nowa rzecz powinna mieć nową pieśń. 'Śpiewajcie Panu pieśń nową'. Jest On wprawdzie człowiekiem, który został umęczony, wy jednak śpiewajcie Panu. Został umęczony jako człowiek, lecz zbawił jako Bóg. 'Śpiewajcie Panu pieśń nową'. Nowa pieśń zasługuje na nową nazwę. Dlatego też powiedziano w innym miejscu: 'I nazwą Cię nowym imieniem' (Iz 62,2). Nowe imię zasługuje na nową pieśń. Również w apokalipsie powiedziano: 'Zwycięzcy dam kamyk i napiszę na nim nowe imię' (Ap 2,17). Nowa jest nazwa chrześcijan. 'Śpiewajcie Panu'. Dlaczego? Cóż On uczynił? Czemu zasługuje na nową pieśń?
'Albowiem dokonał cudów'. Dokonał znaków wśród Żydów, uzdrowił paralityków, oczyścił trędowatych, wskrzesił zmarłych. Tego samego dokonali również inni prorocy. Rozmnożył chleby i nakarmił niezliczoną rzeszę. Tego samego dokonał też Elizeusz (Por. 2 Krl 4, 43-46). Co więc uczynił nowego, co by zasługiwało na nową pieśń? Chcecie wiedzieć co nowego uczynił? Bóg umarł jak człowiek, aby ludzie otrzymali życie; Syn Boży został ukrzyżowany, aby nas wznieść do nieba. 'Albowiem dokonał cudów'. Chcecie sie przekonać, że dokonał cudów. Syn wdowy leżał na poddaszu, przyszedł Elizeusz, rozciągnął się na dziecku, położył swoje usta na jego ustach, swoje ręce na jego rękach i nogi na nogach. Gdyby bowiem nie położył się na chłopcu, syn wdowy nie powróciłby do życia; rozciągnął się na nim, aby mu przywrócić życie (Por 2 Krl 4,18-38). Choć był w postaci Bożej, przyjął postać ludzką i rozciągnął się, aby nas wywyższyć.
'Jego prawica zbawiła dla siebie'. Oznacza to: zbawił ludzi, nie cudze, lecz swoje dzieło; tzn: to, co stworzył dla siebie, sam dla siebie zbawił. Dla zbawienia stworzył człowieka, który zginął z własnej winy; On sam umarł po to, aby swoją prawicą zbawić dla siebie człowieka. Prawica symbolizuje moc, ramię jest symbolem siły. 'I święte ramię Jego'. W prawdzie zarówno prawica, jak i ramię oznaczją Chrystusa – 'prawica Pańska dokazał mocy' (Ps 118[117],160); 'A ramię Pańskie nad kim się objawiło?' (Iz 53,1) – to jednak, ponieważ w przytoczonym tekście jest mowa o Chrystusie, prawica i ramię Pana symbolizują Jego moc”. (Tractatus sive homiliae in Psalmos)
Św. Augustyn:
"'Śpiewajcie Panu pieśń nową'. Nowy człowiek ją zna, stary nie. Stary człowiek, to stare życie, nowy zaś, to nowe. Stare życie bierze się z Adama, nowe formuje się w Chrystusie. W tym psalmie zwraca się do całego okręgu ziemi, żeby śpiewał pieśń nową. Gdzie indziej bowiem wyraźniej tak powiada: 'Śpiewajcie Panu pieśń nową, śpiewaj Panu ziemio cała' (Ps 95,1), żeby ci, którzy odłączają się od jedności z całym światem, wiedzieli, że nie mogą śpiewać pieśni nowej, ponieważ nową pieśń śpiewa całość, a nie gdzieś tam pokątnie. Tu również na to zwróćcie uwagę, że tak się wyraża. A skoro przemawia do całego świata, żeby śpiewał pieśń nową , tak niechaj rozumie, ponieważ nowa pieśń opiewa pokój. 'Śpiewajcie Panu pieśń nową, ponieważ Pan dokonał cudów'. Jakich cudów? Oto przed chwilą odczytano Ewangelię i słyszeliśmy o cudach Pana. Wynoszono zmarłego jedynaka matki wdowy. Ulitowawszy się Pan nakazał im stanąć. Postawili go, i rzekł: 'Młodzieńcze, tobie mówię wstań' (Łk 7,12-15). Usiadł umarły i zaczął rozmawiać, i oddał go jego matce. Oto cudu dokonał Pan, ale są o wiele większe cuda. Cały okrąg ziemi wyrwał od śmierci wiecznej. Jest to większy cud niż to, że wskrzesił jedynaka syna matki wdowy. Zatem 'śpiewajcie Panu pieśń nową, ponieważ Pan dokonał cudów'. Jakich cudów? Posłuchaj: 'Uzdrowiła Mu prawica Jego i ramię Jego święte'. Jakie to jest święte ramię Pana? Pan nasz Jezus Chrystus. Posłuchaj Izajasza: 'Kto uwierzył słowu naszemu? A ramię Pańskie komu zostało objawione?' (Iz 53,1). Zatem Jego święte ramię i Jego prawica, to Pan. A więc Pan nasz Jezus Chrystus to Ramię Boże i Prawica Boża. Dlatego: 'Uzdrowiła Mu'. Nie powiedziano tylko: Uzdrowiła Jego prawica okrąg ziemi, ale 'uzdrowiła Mu'. Albowiem wielu uzdrawia dla siebie, nie dla Niego. Oto jak wielu szuka tego zdrowia cielesnego, i otrzymuje je od Niego. Przez Niego zostają uzdrowieni, ale nie dla Niego? W jaki sposób przez Niego uzdrowieni, ale nie dla Niego? Po odzyskaniu zdrowia pozwalają sobie. Ci, którzy będąc chorymi byli czystymi, uleczeni stają się cudzołożnikami; ci, którzy są chorzy, Nikogo nie urazili, po odzyskaniu sił napadają, uciskają niewinnych; uzdrowieni zostali, ale nie dla Niego. Kto jest dla niego uzdrowiony? Kto jest wewnętrznie uleczony. Kto jest wewnętrznie uleczony? Kto uwierzył w Niego, że kiedy został wewnętrznie uzdrowiony, przekształcony w nowego człowieka, później również i to, co było chore docześnie, to jest śmiertelne ciało, otrzyma przy końcu także i ono najzupełniejsze zdrowie. Bądźmy zatem uzdrwieni dla Niego. Żebyśmy zostali dla Niego uzdrowieni, uwierzmy Jego Prawicy, ponieważ: 'uzdrowiła Mu prawica Jego i ramię Jego święte'." (Ennarrationes in Psalmos)
w. 3
Orygenes-św. Hieronim:
„'Wspomniał na miłosierdzie swoje'. 'Poddał wszystko pod władzę grzechu, aby wszystkim okazać milosierdzie.' (Ga 3,22; Rz 11,32). 'I na prawdę swoją dla domu Izraela'. Wspomina na miłosierdzie, wypełnia prawdę. 'Wspomniał na swoje miłosierdzie' tzn. wobec ludu pogańskiego. 'I prawdę swoją dla domu Izraela'. Wypełnił to, co obiecał patriarchom.
'Wszystkie krańce ziemi ujrzały zbawienie Boga naszego'. Ujrzał je nie tylko Izrael i Juda, lecz wszystkie krańce; równocześnie zgodnie ze znaczeniem mistycznym – krańce ziemi. Dopóki jesteśmy w środku ziemi, nie możemy oglądać Boga. Skoro więc jak gdyby opuszczamy ziemię i znajdujemy się na szczycie, zasługujemy na to, aby ujrzeć Boga. Chcecie wiedzieć, jak krańce ziemi oglądają Boga? Czytamy u Ezechiela: 'A owe obracające się koła nazywały się u nich gelgel' (Ez 10,13 LXX), tzn. 'obiawienie obiawienie'. 'Gel' znaczy bowiem 'objawienie', 'gelgel' i 'objawienie-objawienie'. Owe koła zatem słyszą 'objawienie objawienie': koło bowiem dotyka ziemi niewielką częścią swej powierzchni, a całe zdąrza do nieba. Dlatego też w innym miejscu powiedziano: 'Śwęte kamienie toczą się po ziemi' (Za 9,16). A co powiedziano u Ezechiela? 'Dokąd szedł duch, tam też szły za nim koła' (Ez 1,12.20). My również pójdźmy za Duchem Świętym i nazywajmy się 'kołami'. I co jeszcze tam mówi? 'Nie toczyły sie do tyłu, lecz zawsze szły naprzód' (Ez 1,12.17). Zastanówcie się nad tymi słowami. 'Nie toczyły się do tyłu, lecz zawsze szły naprzód'. Zapomniały bowiem o przeszłości, a kierowały się ku przyszłości (Por. Flp 3,13). 'I były pełne oczu' (Ez 1,18). wszystko bowiem, co należało do owych kół, napełnione było światłością Boga." (Tractatus sive homiliae in Psalmos)
Św. Augustyn:
"'Wspomniał na miłosierdzie swoje dla Jakuba, i na prawdę swoją domu Izraela'. Co znaczy: 'wspomniał na miłosierdzie i prawdę?' Zmiłował się, żeby obiecać. Ponieważ przyrzekł i okazał miłosierdzie, konsekwentnie z tego wynikła prawda. Miłosierdzie uprzedziło obietnicę, obietnica zaś sprawiła prawdę. 'Wspomniał na miłosierdzie swoje dla Jakuba, i na prawdę swoją domu Izraela'. I cóż? Czy tylko Jakubowi i domowi Izraela? Dom Izraelitów i owo potomstwo Abrahama wedle ciała zwykło się nazywać domem Izraela, a Izrael to Jakub. Jakub bowiem był synem Izaaka, a Izaak był synem Abrahama. Zatem Jakub był wnukiem Abrahama i od niego pochodziło dwunastu synów, a z nich cały rodzaj Izraelitów. Czy tylko im został przyobiecany Chrystus? Jeżeli przyjrzysz się, kim był Izrael, to Izraelowi przyrzeczony został Chrystus. Izrael to widzący Boga. Ujrzymy w rzeczywistości, jeśli teraz oglądać będziemy wiarę. Niechaj wasza wiara ma oczy, a wierze ukazana zostanie rzeczywistość. Wierzmy w Tego, którego nie widzimy, a radując się ujrzymy. Pragniemy nie widzianego, a cieszyć się będziemy z widzianego. Zatem i obecnie Izrael dzięki wierze, a wówczas Izrael w rzezczywistości twarzą w twarz (1Kor 13,12). Już nie w zwierciadle, nie niejasno, ale jasno, jak się jak się wyraził Jan: 'Najmilsi, jesteśmy synami Bożymi, a jeszcze się nie okazało czym będziemy: Wiemy, że kiedy się ukaże, staniemy się podobni do Niego, ponieważ zobaczymy Go takim, jakim jest' (1 J 3,2). Do tego widzenia przygotowujcie swoje serca, do radości tej przygotowujcie swoje dusze, jak gdyby Bóg chciał słońce pokazać i napomniał, żebyśmy przystosowali oczy ciała. Ponieważ jednak raczył wam pokazać postać swojej mądrości, przygotujcie oczy serca. 'Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą' (Mt 5,8). 'Wspomniał na miłosierdzie swoje dla Jakuba, i na prawdę swoją domu Izraela' Kimże jest ów Izrael? Żebyś przypadkiem nie myślał, że to jeden naród żydowski, posłuchaj dalszych słów: 'Ujrzały wszystkie krańce ziemi zbawienie Boga naszego'. Nie powiedziano, cała ziemia, ale 'wszystkie krańce ziemi', niejako od krańca. Niechaj nikt nie rozrywa, niech nikt nie rozprasza. Jedność Chrystusowa jest silna. Wszystko kupił ten, kto dał tak wielką cenę: 'Ujrzały wszystkie krańce ziemi zbawienie Boga naszego'". (Ennarrationes in Psalmos)
