Tekst grecki i polski

Najważniejsze słowa greckie

• ἀνόητος [anoētos] – „nierozumny”. Pochodzenie tego słowa to zastosowanie „alpha privativum” – przedrostka „a” (w grece oczywiście jest to α) do zanegowania znaczenia jakiegoś słowa. Konstrukcja ta wywodzi się jeszcze z języka praindoeuropejskiego, dlatego (w różnym stopniu) jest obecna w wielu językach, także współczesnych (analfabeta, anarchia, aspołeczny, ateista). Tutaj zanegowany jest rzadki grecki przymiotnik νοητός [noētos], wywodzący się od czasownika νοέω [noeō] („myśleć, rozumieć”) i rzeczownika νοῦς [nus] („rozum”). Nietrudno zatem odczytać jego znaczenie „bezmyślny, nierozumny”, w jakim pojawia się najczęściej w Nowym Testamencie. Pierwotne znaczenie tego przymiotnika jest jednak nieco inne, bierne: oznacza coś wykraczającego poza sferę rozumu, niepojętego umysłem, nie do pomyślenia lub niesłychanego. W Nowym Testamencie pojawia się zaledwie sześć razy (Łk 24,25; Rz 1,14; Ga 3,1.3; 1Tm 6,9; Tm 3,3).
• ὀφθαλμός [ofthalmos] – „oko”. To z kolei dość częsty rzeczownik oznaczający przede wszystkim oko, jako konkretny narząd ludzki lub zwierzęcy. W szerszym znaczeniu jest używany jako określenie zmysłu wzroku. Najważniejsze jest jednak znaczenie metaforyczne oka, które uważane było za źródło ludzkiej świadomości, a często również za siedzibę umysłu człowieka. Stąd wiele oczu w Apokalipsie to symbol wielkiej mądrości i wiedzy (Ap 4,6), a skierowanie oczu na kogoś oznacza zwrócenie swojej uwagi ku komuś (1P 3,12). Należy o tym pamiętać, by zbyt pochopnie nie interpretować Ga 3,1 jako świadectwa stosowania przez pierwotny Kościół materiałów wizualnych w ewangelizacji. Przez starożytnych oko było uważane również za najcenniejszą część ludzkiego ciała, stąd istniejące do dziś powiedzenia „strzec jak oka w głowie”, czy mające korzenie biblijne (Ps 17,8) „strzec jak źrenicy oka”.
• πνεῦμα [pneuma] – „duch”, „dusza”, „wiatr”. Ten rzeczownik ma długą i barwną historię... Zaczęło się od zwykłego wiatru, ruchu powietrza, który z czasem zaczął przybierać znaczenie lekkiego ruchu powietrza, bryzy. Na tej podstawie zaczęto budować również metaforę natchnienia, inspiracji, najczęściej płynących od bogów, ale czasem będących też wynikiem relacji międzyludzkich. Od bryzy niedaleka droga zaprowadziła starożytnych Greków do drugiego znaczenia tego słowa, jakim jest wydychane powietrze, oddech (ale też oddychanie), tchnienie. Stąd oczywiście patrzenie na πνεῦμα jako na oddech życia, a szerzej jako na samo życie, albo jego źródło. Dotąd doszła greka klasyczna. Aby odnaleźć źródło tak naturalnego tłumaczenia na gruncie Nowego Testamentu słowa πνεῦμα jako „duch” albo „dusza”, trzeba sięgnąć na karty Starego Testamentu, do hebrajskiego terminu ruah, który oprócz wiatru oznaczał również tchnienie życia, które znajduje się w człowieku, dane mu od Boga i wracające do Niego w momencie śmierci. Gdy powstawał grecki przekład Biblii Hebrajskiej, Septuaginta, tłumacze dość konsekwentnie przekładali hebrajskie ruah na greckie πνεῦμα, chociaż to pierwsze określenie ma znacznie szerszy zakres znaczeniowy. Od tego czasu w świecie judaizmu diaspory, posługującym się językiem greckim πνεῦμα przyjęła znaczenie „dusza” (jako element niematerialny, niecielesny w człowieku, w grece klasycznej ψυχή [psychē]) albo „duch” jako samodzielny, niematerialny byt (podobnie jak pierwotnie εἴδωλον [eidolōn]), a w konsekwencji jako własne określenie Ducha Świętego.

Biblię Biblią wyjaśniać

• 1Kor 2,1-5: „Tak też i ja, przyszedłszy do was, bracia, nie przybyłem, aby błyszcząc słowem i mądrością, głosić wam świadectwo Boże. Postanowiłem bowiem, będąc wśród was, nie znać niczego więcej, jak tylko Jezusa Chrystusa, i to ukrzyżowanego. I stanąłem przed wami w słabości i w bojaźni, i z wielkim drżeniem. A mowa moja i moje głoszenie nauki nie miały nic z uwodzących przekonywaniem słów mądrości, lecz były ukazywaniem ducha i mocy, aby wiara wasza opierała się nie na mądrości ludzkiej, lecz na mocy Bożej”.
• Rz 8,1-4.12-13: „Teraz jednak dla tych, którzy są w Chrystusie Jezusie, nie ma już potępienia. Albowiem prawo Ducha, który daje życie w Chrystusie Jezusie, wyzwoliło cię spod prawa grzechu i śmierci. Co bowiem było niemożliwe dla Prawa, ponieważ ciało czyniło je bezsilnym, [tego dokonał Bóg]. On to zesłał Syna swego w ciele podobnym do ciała grzesznego i dla [usunięcia] grzechu wydał w tym ciele wyrok potępiający grzech, aby to, co nakazuje Prawo, wypełniło się w nas, o ile postępujemy nie według ciała, ale według Ducha (…) Jesteśmy więc, bracia, dłużnikami, ale nie ciała, byśmy żyć mieli według ciała. Bo jeżeli będziecie żyli według ciała, czeka was śmierć. Jeżeli zaś przy pomocy Ducha zadawać będziecie śmierć popędom ciała – będziecie żyli”.

Biblia w sztuce