Tekst grecki i polski

Najważniejsze słowa greckie

• ἔργον [ergon] – „czyn”, „uczynek” „dzieło”. W Nowym Testamencie ani razu nie pojawia się czasownik ἔρδω [erdō] – „czynić”, „robić”, który miał również drugą formę o tym samym znaczeniu: ἔργω [ergō] (nota bene, niezależnie od formy drugie znaczenie tego czasownika to „składać ofiarę”). Od tej drugiej formy pochodzi rzeczownik ἔργον, który w języku greckim odnosił się przede wszystkim do czynów wojennych, a dopiero w drugiej kolejności do przemysłu, rolnictwa, etc. W kontekście biblijnym przyjmuje najczęściej jedno z trzech znaczeń: coś co człowiek (albo Bóg!) robi („czyn”, „uczynek”), stałe zajęcie człowieka („praca”, „zadanie”) albo efekt ludzkiej pracy („dzieło”). W tym pierwszym znaczeniu może być przeciwieństwem odpoczynku (jak w Hbr 4,3.4.10) albo mówienia (Łk 24,19; Dz 7,22; Kol 3,17). To drugie znaczenie w Nowym Testamencie bardzo często pojawia się w kontekście apostolskiego trudu, który jest udziałem św. Pawła (Dz 13,2), Tymoteusza (1Kor 16,10), Epafrodyta (Flp 2,30), biskupów (1Tm 3,1) ale też wszystkich chrześcijan (1Kor 15,58). Swoje zadanie miał do wykonania sam Jezus (J 4,34; 17,4), ale pojawia się również w bardziej „przyziemnym” znaczeniu pracy jaką słudzy otrzymują od swojego pana (Mk 13,34). Rzeczownik ἔργον jako efekt ludzkiej (i nie tylko) pracy można znaleźć w 1Kor 3,13.14.15; Dz 7,41; Hbr 1,10; 1J 3,8.
• προλέγω [prolegō] – „zapowiedzieć”, „mówić z wyprzedzeniem”. Złożony czasownik, którego rozkład nie stwarza wielkich problemów, a przy okazji bardzo dokładnie wyjaśnia jego znaczenie. Przyimek πρό [pro] oznacza „wcześniej” a czasownik λέγω [legō] oznacza „mówić”. W rzeczywistości można wyróżnić dwa niuanse znaczeniowe: albo oznacza zapowiedź o charakterze prorockim, przepowiednię, albo zupełnie naturalne poinformowanie wcześniej o czymś, czego ma się zamiar dokonać. W rzeczywistości nadprzyrodzone wypowiedzi prorockie nie są niczym innym jak głosem Boga, który obwieszcza o tym, czego ma zamiar dokonać. W Nowym Testamencie pojawia się piętnaście razy: zapowiada Bóg (Hbr 4,7), Jezus (Mt 24,25; Mk 13,23), Duch Święty (Dz 1,16), Izajasz (Rz 9,29) i prorocy (2P 3,2), święty Paweł (1Kor 7,3; 2Kor 13,2; Ga 1,9; 5,21; 1Tes 3,4; 4,6) i Apostołowie (Jud 17).
• βασιλεία [basileia] – „królestwo”. Pochodzi od rzeczownika βασιλεύς [basileus], który oznacza „króla” i w Nowym Testamencie jest odnoszony zarówno do władzy doczesnej (np. Dawid czy Herod), jak i do nadprzyrodzonego panowania Boga i Mesjasza. Βασιλεία oznacza rzeczywistość, która należy do króla, a więc może oznaczać albo „władzę królewską”, „królowanie” albo „królestwo” jako obszar nad którym król ma władzę. Oba znaczenia są reprezentowane w Nowym Testamencie: pewien człowiek udał się w podróż, by uzyskać „godność królewską” (Łk 19,12.15), dziesięciu królów z Apokalipsy „władzy królewskiej jeszcze nie objęli” (Ap 17,12.17.18), „panowaniu [Jezusa] nie będzie końca” (Łk 1,33) aż wreszcie Chrystus „przekaże królowanie Bogu i Ojcu” (1Kor 15,24). Z drugiej strony diabeł kiedy kusi Jezusa pokazuje Mu „wszystkie królestwa świata” (Mt 4,8; Łk 4,5), córce Herodiady król Herod obiecuje oddać „nawet połowę królestwa” (Mk 6,23), a w apokaliptycznej zapowiedzi Jezusa „powstanie (…) królestwo przeciw królestwu” (Mt 24,7; Mk 13,8; Łk 21,10). W tej perspektywie można nieco lepiej zrozumieć, jak trudno jest właściwie przetłumaczyć zwrot „królestwo Boże”, który tak często pojawia się na kartach Pisma Świętego. Nie oznacza ono bowiem jedynie jakiegoś terytorium, świata czy rzeczywistości poddanych władzy Boga, ale przede wszystkim samo panowanie Boga, jego królewską potęgę. To panowanie Boga jest jednym w kluczowych tematów obecnych w przepowiadaniu Jezusa, a później konsekwentnie obecnym na kartach całego Nowego Testamentu.

Biblię Biblią wyjaśniać

• 1Kor 6,9-12: „Czyż nie wiecie, że niesprawiedliwi nie posiądą królestwa Bożego? Nie łudźcie się! Ani rozpustnicy, ani bałwochwalcy, ani cudzołożnicy, ani rozwiąźli, ani mężczyźni współżyjący ze sobą, ani złodzieje, ani chciwi, ani pijacy, ani oszczercy, ani zdziercy nie odziedziczą królestwa Bożego. A takimi byli niektórzy z was. Lecz zostaliście obmyci, uświęceni i usprawiedliwieni w imię Pana naszego, Jezusa Chrystusa i przez Ducha Boga naszego. Wszystko mi wolno, ale nie wszystko przynosi korzyść. Wszystko mi wolno, ale ja niczemu nie oddam się w niewolę”.
• Ap 21,6-8: „I rzekł mi: Stało się. Ja jestem Alfa i Omega, Początek i Koniec. Ja pragnącemu dam darmo pić ze źródła wody życia. Zwycięzca to odziedziczy, i będę mu Bogiem, a on będzie Mi synem. A dla tchórzów, niewiernych, obmierzłych, zabójców, rozpustników, guślarzy, bałwochwalców i wszelakich kłamców udział w jeziorze gorejącym ogniem i siarką. To jest śmierć druga”.
• Jk 3,14-16: „Ale jeśli żywicie w sercach waszych gorzką zazdrość i skłonność do kłótni, to nie przechwalajcie się i nie kłamcie wbrew prawdzie. Nie na tym polega zstępująca z góry mądrość, ale mądrość ziemska, zmysłowa i szatańska. Gdzie bowiem zazdrość i żądza sporu, tam też bezład i wszelki występek”.

Ojcowie Kościoła

• „A oto droga śmierci: przede wszystkim jest ona zła i pełna przekleństwa: mordy, cudzołóstwa, pożądania, rozpusty, kradzieże, bałwochwalstwo, magia, czary, rabunki, fałszywe świadectwa, obłuda, nieszczerość, przebiegłość, pycha, niegodziwość, zuchwałość, chciwość, bezwstyd w mowie, zazdrość, bezczelność, duma, chełpliwość, zanik wszelkiej bojaźni. Prześladowcy ludzi prawych, wrogowie prawdy, miłośnicy kłamstwa, nieświadomi nagrody, jaką otrzyma sprawiedliwość, nie idą za dobrem ani za sądem sprawiedliwym, czujni nie na dobro, ale na zło. Obca im jest łagodność i cierpliwość. Kochają marność, gonią za zyskiem, nie mają litości dla ubogich, obojętnie przechodzą koło udręczonych, nie znają swego Stwórcy. Mordercy dzieci, niszczą przez poronienie to, co Bóg powołał do życia. Odtrącający tych, co nie mają, gnębiciele ciemiężonych, obrońcy bogaczy, a niesprawiedliwi sędziowie biedaków, są to grzesznicy w złym zatwardziali. Trzymajcie się, dzieci, z dala od nich wszystkich!” (Nauka dwunastu Apostołów V,1-2; tłum. A. Świderkówna).

Komentarz biblisty

• Święty Paweł konstruuje swoją wypowiedź na czytelnym, trzyczęściowym schemacie: zasada – przykład – konsekwencje. Stanowi ona oczywiście ilustrację do wcześniejszych słów Apostoła, stąd też zasadą, o której mówi są „uczynki ciała”, których przeciwieństwem jest postępowanie według ducha. Przyjęcie wiary w Jezusa Chrystusa jako zasady życia skutkuje całkowitą jego przemianą, a obecność Ducha Świętego w sercu chrześcijanina powoduje konieczność wyeliminowania postępowania, które sprzeciwia się temu wielkiemu darowi. Pawłowe przekonanie, że jedynie wiara decyduje o zbawieniu albo potępieniu człowieka w żaden sposób nie stoi w sprzeczności z istnieniem tego (nie jedynego zresztą) „katalogu występków”. Uczynki w nim spisane nie powodują potępienia człowieka – one pokazują, że człowiek nie żyje według ducha, a więc nie przyjął jeszcze wiary w Chrystusa (albo już się jej zaparł). I ten właśnie brak wiary uniemożliwia osiągnięcie zbawienia.
• „Katalog występków”, jaki prezentuje św. Paweł to przykładowa lista, mająca uświadomić adresatów listu, czym są „uczynki ciała”. Ten zbiór piętnastu przykładów oczywiście nie jest w żaden sposób wyczerpujący, co Apostoł bardzo wyraźnie zaznacza dodając na końcu καὶ τὰ ὅμοια „i tym podobne” – na jego podstawie każdy będzie mógł ocenić swoje postępowanie, weryfikując jednocześnie dojrzałość własnej wiary. Pierwsza część listy to grzechy związane z ludzką seksualnością, najpierw nierząd (πορνεία, stąd pochodzi „pornografia”), przed którym ostrzega również Jezus (Mt 15,19; Mk 7,21) i Apostołowie (Dz 15,20.29; 21,25), a święty Paweł powtarza to ostrzeżenie wielokrotnie: 1Kor 5,1; 6,18; 2Kor 12,21; Ef 5,3; Kol 3,5; 1Tes 4,3. Drugi grzech to nieczystość (ἀκαθαρσία), który może mieć znacznie szersze znaczenie, obejmujące zarówno wszelkie grzechy (Mt 23,27; Rz 6,19; 1Tes 4,7), jednak biorąc pod uwagę kontekst i najczęstsze użycie tego terminu przez świętego Pawła (Rz 1,24; 2Kor 12,21; Ef 4,19; 5,3; Kol 3,5) nie ulega wątpliwości, że ma on na myśli w tym miejscu grzech przeciwko ludzkiej seksualności. Pierwszą część katalogu zamyka „wyuzdanie” (ἀσέλγεια), które można byłoby również przetłumaczyć jako „rozwiązłość”, pojawiające się kilkakrotnie w Biblii (Mk 7,22; Rz 13,13; 2Kor 12,21; Ef 4,19; 1P 4,3; 2P 2,2.7.18; Jud 4).
• Druga część Pawłowego spisu, to dwa grzechy, które współczesny Katechizm włącza do grzechów przeciwko pierwszemu przykazaniu. Bałwochwalstwo, czyli idolatria (dokładnie tak tekst grecki: εἰδωλολατρία) raczej nie budzi wątpliwości, chociaż dzisiaj wydaje się być określeniem nieco już zapomnianym, zresztą wyrażone takim słowem nieczęsto pojawia się również w Nowym Testamencie (1Kor 10,14; Kol 3,5; 1P 4,3). Nieco więcej problemu stwarzają „czary”, które po grecku nazywają się φαρμακεία – zbieżność z farmacją nie jest przypadkowa. Ten sam termin może określać zarówno leki jak i czary, jednak w kontekście biblijnym występuje wyłącznie w tym drugim znaczeniu.
• Najdłuższa część spisu obejmuje grzechy, które niszczą relacje we wspólnocie – lektura Listu do Galatów, podobnie zresztą jak innych tekstów św. Pawła, pokazuje jak ważny był to dla niego temat. Na pierwszym miejscu jest wrogość (ἔχθρα), której przeciwieństwem jest przyjaźń (Łk 23,12; Jk 4,4), pokój i pojednanie (Ef 2,14.16; zob. też Rz 8,7). Dalej pojawia się niezgoda (ἔρις: Rz 1,29; 13,13; 1Kor 1,11; 3,3; 2Kor 12,20; Flp 1,15; 1Tm 6,14; Tt 3,9), która w mitologii greckiej jest uosobiona przez boginię Eris; zazdrość (ζῆλος), której macierzysty czasownik pojawił się już wcześniej w cyklu i gniew (θυμός), który najczęściej pojawia się w Apokalipsie (12,12; 14,8.10.19; 15,1.7; 16,1.19; 18,3; 19,15) i rzadziej w całej reszcie Nowego Testamentu (Łk 4,28; Dz 19,28; Rz 2,8; 2Kor 12,20; Ef 4,31; Kol 3,8; Hbr 11,27). Piąty grzech w tej grupie to „pogoń za zaszczytami” (ἐριθεία) – rzeczownik, który przed Nowym Testamentem (Rz 2,8; 2Kor 12,20; Flp 1,17; 2,3; Jk 3,14.16) pojawia się jedynie u Arystotelesa, gdzie oznacza egoistyczne ubieganie się o urząd publiczny przy wykorzystaniu nieuczciwych środków. Dalej pojawia się spór (διχοστασία) – tylko tutaj i w Rz 16,17; podział (αἵρεσις) – wtedy jeszcze nie musiał oznaczać herezji (Dz 5,17; 15,5; 24,5.14; 26,5; 28,22; 1Kor 11,19; 2P 2,1) i zawiść (φθόνος), która – zdaniem Piłata – była przyczyną wydania Jezusa (Mt 27,18; Mk 15,10; zob. też Rz 1,29; Flp 1,15; 1Tm 6,4; Tt 3,3; Jk 4,5; 1P 2,1). Ostatnia, dwuelementowa część listy do grzechy nieumiarkowania – zarówno w piciu (μέθη, tylko Łk 21,34 i Rz 13,13), jak i jedzeniu (κῶμος – Rz 13,13 i 1P 4,3).

Biblia w sztuce