Uzdrowienie opętanego: Mk 1, 21-28
Przyszedłeś nas zgubić? Wiem, kim jesteś: Świętym Boga".
A Jezus stanowczo mu nakazał: "Milcz i wyjdź z niego!"
Wtedy duch nieczysty, wstrząsając gwałtownie tym człowiekiem
i krzycząc donośnym głosem, wyszedł z niego.
Duch nieczysty poznał, że Jezusa łączą szczególne więzi z Bogiem, dlatego wyczuł w Nim wielkie zagrożenie dla siebie. Jezus, uwalniając ludzi od duchów nieczystych, pozbawia szatana władzy na ziemi i umożliwia królowanie Boga.
Święty Boga - wyrażenie to oznacza: uświęcony przez Boga lub poświęcony dla Boga (np. Wj 22, 30; Kpł 20, 26; 2 Krl 4, 9; Ps 106, 16).
Komentarz historyczno-kulturowy: Mk 1, 21-28
Władza nad demonami
Opowiadanie o rybakach ukazuje władzę Jezusa nad życiem Jego wyznawców; następne wersety ukazują Jego władzę nad złymi duchami (por. Mk 1, 12-13). Jedynym egzorcystą, o którym czytamy w Starym Testamencie, był Dawid (1 Sm 16, 23). Chociaż błądzące demony często pojawiają się w literaturze żydowskiej, złe duch w Ewangeliach (z wyjątkiem szatana zob. Mk 1, 13) pojawiają się wyłącznie w ludziach opętanych (lub, wygnane z ludzi, w świniach – Mk 5, 12). Miejsce, w którym Jezus spotyka pierwszego demona, mogło szokować czytelników Marka – jest nim bowiem instytucja religijna.
Mk 1, 21
Większość synagog pełniła rolę ośrodków wspólnoty lokalnej oraz miejsc modlitwy i badania Pisma. Gdy do miasta przybywał wędrowny nauczyciel, przełożony synagogi zapraszał go do zabrania głosu, szczególnie w szabat. Archeolodzy odkryli miejsce, w którym znajdowała się dawna synagoga w Kafarnaum, wzniesiona z bazaltowych bloków. Chociaż późniejsze synagogi były bardziej bogato zdobione, większość ludzi w galilejskich synagogach z I w. Po Chrystusie siedziała na matach rozpostartych na podłodze.
Mk 1, 22
Nabożeństwa w synagogach były odprawiane pod przewodnictwem rabinów lub ludzi, których moglibyśmy określić mianem „świeckich odpowiedzialnych” - ci jednak, którzy najlepiej znali księgi święte, niewątpliwie wnosili swój wkład podczas wyjaśniania Starego Testamentu. Wielu miejscowych nauczycieli było wiejskimi pisarzami, którzy spisywali i interpretowali dokumenty prawne dla potrzeb okolicznych mieszkańców. Niektórzy uczyli dzieci Biblii. Większość nauczycieli starała się wyjaśniać Prawo (zwykle w oparciu o przeczytany tekst biblijny) przez wskazywanie na właściwy sposób interpretowania i stosowania go lub przez nawiązywanie do istniejących tradycji. Nauczanie Jezusa znacznie wykraczało poza ramy tego rodzaju wykładni.
Mk 1, 23-24
Demony (zwane niekiedy „duchami nieczystymi”, np. Księga Jubileuszów 10,1) były zwykle łączone z magią. Czarnoksiężnicy próbowali podporządkować sobie duchowe moce wzywając je po imieniu. Jeśli demon stara się tutaj podporządkować sobie Jezusa („Wiem, kto jesteś” to tradycyjna formuła używana w tekstach magicznych w celu poddania sobie duchowych mocy), co sugerowali niektórzy uczeni, strategia ta okazuje się nieskuteczna. Starożytni często wierzyli, że demony posiadają nadprzyrodzoną wiedzę. Nic więc dziwnego, że znały prawdziwą tożsamość Jezusa, chociaż ludzie nie zdawali sobie jeszcze z tego sprawy. Słowo „Święty” było tytułem Boga, lecz określeni „Święty Boży” oznacza tutaj przypuszczalnie kogoś, kto działa ze szczególnym Bożym upoważnieniem. W literaturze żydowskiej demony wiedziały o swej niemożności wyrządzenia szkody tym, którzy znajdowali się blisko Boga.
Mk 1, 25-27
Demony gromiono i podporządkowywano sobie za pomocą poleceń w rodzaju „Milcz” (testament Salomona); przypadki skarcenia demonów opisane w Nowym Testamencie i innych utworach literatury starożytnej nigdy nie zawierały formalnego stwierdzenia, np. „Napominam cię”. Demony opuszczające opętanego powodowały zwykle jego pobudzenie, by ich odejście było widoczne (niezależnie od tego, kto je wyrzucał).
Chociaż egzorcyści – ludzie, którzy próbowali wypędzać demony z opętanych – posługiwali się czasami zwrotami w rodzaju: „Wyjdź z tego człowieka!”, stanowiły one jeden z elementów rozbudowanych zaklęć magicznych. Starożytni znali dwa główne sposoby wypędzania demonów: 1. przez wywołanie odrazy lub wypłoszenie (np. Umieszczenie korzenia o silnym zapachu przed nozdrzami opętanego w nadziei, że demon nie będzie mógł go znieść); 2. wymówienie imienia wyższego ducha, by pozbywać się niższego demona. Ludzie byli zdumieni, że Jezus potrafi skutecznie wyganiać demony, wydając im zwyczajne polecenie, by opuściły opętanego. Tradycja żydowska chwaliła nauczycieli, którzy potrafili wydobywać głębokie prawdy z Prawa, czasami przypisywała też zdolności cudotwórcze nauczycielom ludowym. Wydaj się, że Jezus zyskał sobie taką właśnie sławę („nowa nauka”).
Mk 1, 28
Wioski Galilei były położone w niewielkiej odległości od siebie, zaś bliskie więzi, które istniały między nimi, powodowały, że wieści rozchodziły się szybko.
Komentarz do Ewangelii:
Święty Hieronim (347-420), kapłan, tłumacz Biblii, doktor Kościoła
Komentarz do Ewangelii według św. Marka, 2
„A wszyscy się zdumieli, tak że jeden drugiego pytał: ‘Co to jest?’” Przyjrzymy się Dziejom Apostolskim i znakom, jakie czynili pierwsi prorocy. Co powiedzieli czarownicy faraona na cuda Mojżesza? „Palec to Boży” (Wj 8,15). Dokonał tego Mojżesz, ale oni rozpoznali moc innego. Później, uczniowie czynili inne cuda: „W imię Jezusa Chrystusa Nazarejczyka, chodź!” (Dz 3,6); „Rozkazuję Ci w imię Jezusa Chrystusa, abyś z niej wyszedł” (Dz 16,18). Zawsze wzywane było imię Jezusa. A tutaj, co mówi On sam? „Wyjdź z niego”, nic więcej. Rozkazuje On duchowi wyjść w swoim własnym imieniu. „A wszyscy się zdumieli, tak że jeden drugiego pytał: ‘Co to jest? Nowa jakaś nauka z mocą.’” Wypędzenie demona nie było niczym nowym, egzorcyści hebrajscy też to czynili. Ale co powiedział Jezus? Czym jest ta nowa nauka? Na czym polega jej nowatorstwo? Na tym, że rozkazuje On duchom nieczystym we własnym imieniu. Nie powołuje się na nikogo innego, sam rozkazuje. Nie mówi w imieniu innej osoby, ale we własnym imieniu.
