Ruiny kościołów dawnego Emmaus-Nikopolis

Historia uczniów idących do Emmaus, opisana przez św. Łukasza (24,23-35), jest piękną narracją, która zawiera wiele motywów charakterystycznych dla teologii łukaszowej. Autor łączy temat podróży z widzeniem Zmartwychwstałego i gościnnością. To opowiadanie dało początek różnym zwyczajom wielkanocnym, jak choćby odwiedzaniu kościoła znajdującego się poza miastem (tradycja odpustu przy kościele Norbertanek na Salwatorze w Krakowie) czy mszy św. odprawianej w drodze (Austria). 

Trudno dziś jednoznacznie powiedzieć, gdzie znajdowało się biblijne Emmaus. Biblia nie dostarcza nam jasnych wskazówek co do położenia wioski. Różne miejsca w Ziemi Świętej pretendują do tego miana. Jednym z nich jest Emmaus-Nikopolis. Zostało ono utożsamione z biblijnym Emmaus w III w., głownie za sprawą Juliusza Afrykańczyka, który w tym mieście mieszkał  przez pewien czas oraz chrześcijańskich pisarzy Orygenesa i Euzebiusza. W okresie Bizancjum nikt nie kwestionował tej tradycji, która popadła później w zapomnienie na skutek zarazy w 693 roku, która wyludniła miasto. W czasach krucjat krzyżowcy zbudowali tu kościół na ruinach kościoła z czasów bizantyjskich. Ich obecność w Emmaus nie była podyktowana jednak troską o tradycję biblijną, lecz względami strategicznymi, związanymi z koniecznością kontrolowania ważnej drogi z Jaffy do Jerozolimy.  

Utożsamianie Emmaus-Nikopolis z biblijnym Emmaus staje się mało prawdopodobne, jeśli bierzemy pod uwagę opisy biblijne. Wiekszość manuskryptów podaje, że Emmaus znajdowało się w odległości 60 stadiów (11 km) od Jerozolimy, co umożliwia dwóm uczniom szybki powrót do Jerozolimy, wejście do miasta (bramy miasta były zamykane) i poinformowanie Apostołów o spotkaniu. Emmaus Nikopolis znajduje się natomiast w odległości 160 stadiów (dokładnie 176 stadiów, czyli ok. 31 km) i czyni to trudnym do wykonania (wymagałoby to ponad 6 godzin intensywnego marszu). Istnieją manuskrypty, które podają tę właśnie odległość-160 stadiów i ta wersja została zaakceptowana przez Orygenesa, który połączył tradycję związaną z Emmaus-Nikopolis z narracją łukaszową. Ponadto należy pamiętać, że w opisie ewangelicznym Emmaus jest wioską, osadą, podczas gdy Emmaus-Nikopolis w I w. było dość znaczacym ośrodkiem miejskim.

Odwiedzając dziś wykopaliska archeologiczne w Latrun, możemy zobaczyć ruiny kościoła krzyżowców, małe baptysterium, ruiny niewielkiego kościoła oraz połączonego z nim domu. 

Ks. Marcin Zieliński