Bazylika Grobu Pańskiego (fot. ks. Marcin Zieliński)

Bazylika Grobu Pańskiego wznosi się w miejscu, gdzie, według tradycji, został ukrzyżowany i pogrzebany Jezus. Na początku I w. znajdował się tu opuszczony kamieniołom. Robotnicy, pozyskując kamień, pozostawili część skały, która była gorszej jakości. Na tym miejscu, nazwanym w Ewangelii św. Jana „Miejscem Czaszki”, został ukrzyżowany Jezus. Dane archeologiczne wydają się potwierdzać informacje, które znajdujemy w Ewangeliach. Jezus został ukrzyżowany poza miastem i faktycznie kamieniołom znajdował się poza ówczesnymi murami miasta. W pobliżu znajdował się też grób, w którym został złożony Jezus (J 19, 41-42). Problemem pozostaje ogród, wspomniany w Ewangelii Janowej. Być może w tym kamieniołomie, opuszczonym i nieużywanym od dłuższego czasu, pojawiła się roślinność i krzewy, która Jan określił jako „ogród” (J 19,41). Ważnym argumentem, wskazującym na autentyczność miejsca, jest fakt, że wspólnota uczniów po śmierci Jezusa celebrowała tam liturgię. Gdy wzniesiono nowy mur w latach 41-43, na Golgocie nie wybudowano żadnego budynku, co może wskazywać, że miejsce to było otaczane szczególną czcią i kultem. Dopiero klęska powstania żydowskiego i decyzje cesarza Adriana spowodowały, że zostało tu wybudowane sanktuarium ku czci Afrodyty.

Gdy na początku IV w. chrześcijaństwo stało się religią oficjalną i cesarz Konstantyn chciał wybudować świątynię upamiętniającą zmartwychwstanie Jezusa, rozpoczęto poszukiwania Golgoty. Wspólnota chrześcijan jerozolimskich wskazała jednoznacznie na świątynię Afrodyty jako miejsce, pod którym miał znajdować się grób Jezusa i skała ukrzyżowania. Musiała to uczynić w sposób przekonywujący, skoro Konstantyn zdecydował się na zburzenie świątyni Afrodyty i budowanie dokładnie w tym miejscu, choć w pobliżu znajdowała się wolna przestrzeń i można było budować tam bazylikę bez konieczności burzenia budynku już istniejącego i ponoszenia dodatkowych kosztów. Większość prac, nad którymi czuwał Konstantym i jego matka, Helena, zostały zakończone około roku 335. Świątynia uległa zniszczeniu w 614 roku, podczas najazdu perskiego i potem została na nowo doszczętnie zniszczona w 1009 roku przez kalifa Hakima. Historia bazyliki, jej zniszczeń i prób odnowienia pozostawiła ślad w jej architekturze, która jest mocno eklektyczna, zawiera ocalałe elementy różnych stylów i epok.

ks. Marcin Zieliński