[1] J. Załęski, Posłuszeństwo władzy świeckiej według 1 Tt [sic] 2,13-17, CT 54 (1984), s. 39-50; tenże, Chrześcijanin wobec władzy świeckiej według Rz 13, 1 – 7 i 1 P 2, 13 – 17, Warszawa 1996.

[2] C. Freeman Sleeper, Political Responsibility According to I Peter, NovT 10 (1968), s. 270-286; H. Goldstein, Die politischen Paränesen in 1 Petr 2 und Röm 13, BibLeb 14 (1973), s. 88-194; A. Puig Tarrech, Le milieu de la Première épître de Pierre, RCT 5 (1980), s. 95-129.331-402; B. W. Winter, The Public Honouring of Christians Benefactors: Romans 13.3-4 and 1 Peter 2.14-15, JSNT 34 (1988), s. 87-103; A. T. Monera, The Christian's Relationship to the State according to the New Testament: Conformity or Non-conformity?, AJTh 19 (2005), s. 106-142

^[3] S. Hałas, Pierwszy List św. Piotra, NKB NT 17, Częstochowa 2007, s. 172-173.

^[4] A. Tronina, Struktura Literacka Pierwszego Listu Piotra, w: „Mów, Panie, bo słucha sługa Twój”. Fs. R. Rubinkiewicz, red. W. Chrostowski, AMA 2, Warszawa 1999, s. 226.

^[5] O. S. Brooks, I Peter 3:21: The Clue to the Literary Structure of the Epistle, NovT 16 (1974), s. 300.

^[6] A. T. Monera, The Christian's Relationship, s. 119. Analogiczną propozycję formułuje W. Foerster: proponuje, by za ogólne stwierdzenie rozwijane w całym następującym później bloku uważać zdanie z 2,13: „bądźcie poddani wszelkiemu ludzkiemu stworzeniu”, które później jest doprecyzowane poprzez wymienienie tych osób, tzn. króla, namiestników, panów, mężów. Jako argument przytacza tu rabiniczne rozumienie terminu Bürî´äh, które może określać pojedynczych ludzi. Zob. W. Foerster, ktizo, ktisis, ktisma, ktistes, w: TWNT, t. III, red. G. Kittel, Stuttgart 1938, s. 1034; Inną propozycją jest uznanie całego fragmentu 2,13-17 jako wstępu do szczegółowych dopowiedzeń następujących później - zob. A. Puig Tarrech, Le milieu de la Première épître, s. 379.

^[7] F. Blass - A. Debrunner, Grammatik des neutestamentlichen Griechisch Gottingen 1979, s. 276.

^[8] W. Foerster, ktizo, s. 1034; J. Załęski, Posłuszeństwo władzy, s. 42-43.48; A. T. Monera, The Christian's Relationship, s. 122; S. Hałas, Pierwszy List, s. 182.

^[9] F. Gryglewicz, Listy Katolickie, Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, PŚNT 11, Poznań 1959, s. 204; R. Popowski, Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych, PSB 3, Warszawa 1997, s. 351.

^[10] W. Foerster, ktizo, s. 1034.

^[11] Zob. A. Tronina, Struktura literacka, s. 223; Por. W. J. Dalton, The First Epistle of Peter, w: NJBC, red. R. E. Brown, J. A. Fitzmyer, R. E. Murphy, New York 1990, s. 906.

^[12] C. S. Keener, Komentarz historyczno-kulturowy do Nowego Testamentu, red. wyd. pol. K. Bardski, W. Chrostowski, PSB 16, Warszawa 2000, s. 553; S. Hałas, Pierwszy List, s. 182-183.

^[13] Wyjątkiem w użyciu tego rzeczownika jest też Flp 1,11, które jednak wpisuje się w zakończenie doksologii i przez to bliższe jest gatunkowo użyciu w Liście do Efezjan.

^[14] Można stwierdzić, że takie zestawienie trzech wyrazów (afronon anthropon agnosian) jest z jednej strony zabiegiem literackim, tzw. asonansem, ale z drugiej strony może zdradzać pejoratywne zabarwienie określenia anthropos, które umieszczone jest między dwoma wyrazami rozpoczynającymi się od alfa privativum. Analizując użycie rzeczownika anthropos w Pierwszym Liście Piotra można zauważyć tendencję do nadawania mu negatywnego znaczenia (zob. 2,4.15; 4,2.6), wyjątkiem jest tylko użycie w 3,4. Biorąc pod uwagę kryterium tzw. oralności (lub retoryki) tekstu, taka sekwencja słów w 2,15 mogła wzmagać w odbiorcy czytanego tekstu przekonanie o negatywnej treści znaczeniowej tego określenia. Przyjmuje się bowiem, że List ten był w pierwotnej postaci raczej mową (katecheza chrzcielna lub homilia) niż zamierzonym dziełem literackim w formie epistoły – zob. R. P. Martin, The Composition of I Peter in Recent Study, VE 1 (1962), s. 40; O. S. Brooks, I Peter 3:21, s. 290; D. Szojda, Listy Katolickie, w: Wstęp do Nowego Testamentu, Wstęp do Pisma Św., t. III, red. R. Rubinkiewicz, Poznań 1996, s. 435-436; por. F. Gryglewicz, Listy Katolickie, s. 170.247-250; J. Załęski, Chrześcijanin w świecie i wobec świata (Pierwszy List św. Piotra), w: WMWKB 10, Warszawa 1992, s. 103; J. Załęski, Posłuszeństwo władzy, s. 41.

^[15] F. Gryglewicz, Listy Katolickie, s. 205.

^[16] S. Hałas, Pierwszy List, s. 186; zob. także F. Gryglewicz, Listy Katolickie, s. 205.

^[17] A. Puig Tarrech, Le milieu de la Première épître, s. 379-381; S. Hałas, Pierwszy List, s. 188.

^[18] J. Załęski, Posłuszeństwo władzy, s. 48.

^[19] Oznacza to implicite, że autor formułuje element polemiczny wobec boskiego kultu oddawanego cesarzom: F. Gryglewicz, Listy Katolickie, s. 206; por. J. Załęski, Chrześcijanin w świecie, s. 103; S. Hałas, Pierwszy List, s. 181-182.

^[20] Zob. List do Diogneta 5,1-5.10. Także w tym liście, podobnie jak w Pierwszym Liście Piotra (2,11) chrześcijanie opisani są jako wyróżniający się życiem w świecie „jak obcy” (hos paroikoi).

^[21] J. Załęski, Posłuszeństwo władzy, s. 41; B. W. Winter, The Public Honouring, s. 97.

^[22] A. T. Monera, The Christian's Relationship, s. 120.

^[23] Należy ponadto pamiętać, że wszyscy obywatele rzymscy a szczególnie sprawujący funkcje państwowe zobowiązani byli do uczestniczenia w publicznym kulcie pogańskim. Przysługujące Żydom prawo, które zwalniało ich z tego obowiązku, nabyte jednak za cenę niepretendowania do korzyści wynikających z obywatelstwa, po rozdziale Synagogi oraz Kościoła przestało obejmować wyznawców Chrystusa. Dlatego też niewielu chrześcijan jak i Żydów mogło szczycić się posiadaniem pełnego obywatelstwa rzymskiego bez popadania w konflikt między wyznawaniem religii monoteistycznej a praktykowaniem – politeistycznej. Można zatem stwierdzić, że to jest główny powód, dla którego autor Pierwszego Listu Piotra tak mocno akcentuje nakaz życia w społeczeństwie jako przybysze. Z tego też powodu niewielu pierwszych chrześcijan angażowało się w czynnie w polityczną działalność na rzecz swoich społeczeństw - zob. A. Puig Tarrech, Le milieu de la Première épître, s. 101-102; B. W. Winter, The Public Honouring, s. 95-96.

^[24] F. Gryglewicz, Listy Katolickie, s. 204-205; A. T. Monera, The Christian's Relationship, s. 122. Na kanwie analizy informacji o Melchizedeku (Leg. 3,79), Filon z Aleksandrii przedstawia różnicę między królem (basileus) a tyranem (tyrannos). Postać władcy Salemu nazwana jest królem, a nie tyranem, gdyż zadaniem pierwszego jest wprowadzanie prawa, a drugiego – bezprawia (basileus de echthron tyrannó hoti ho men nomon ho de anomias eisegetes). Zwrócić należy uwagę, że ta funkcja określona jest rzeczownikiem eisegetes, który może oznaczać zarówno „interpretatora”, „doradcę”, ale przede wszystkim, zgodnie z etymologią tego słowa, „kogoś, kto wprowadza (coś w jakieś miejsce)”, a zatem „wykonawcę”. Można zatem stwierdzić obecność elementu pouczenia o prawdziwych zadaniach rządzących, którzy sami mają przestrzegać ustanowionego prawa i czuwać nad jego przestrzeganiem poprzez system kar i nagród.

^[25] Takiego terminu używa A. T. Monera, The Christian's Relationship, s. 123.

^[26] B. W. Winter, The Public Honouring, s. 96. Nie oznacza to jednak, że we współczesnym świecie wyznawcy Chrystusa mają nie angażować się w czynne życie polityczne. Przeciwnie, mają oni przez to, o ile nie powoduje to rozdźwięku między wiarą a czynami, uczestniczyć w walce o kształt swoich społeczeństw, by pomagały wcielać w życie wartości etyczne podkreślające godność każdego człowieka.

^[27] A. T. Monera, The Christian's Relationship, s. 121.

^[28] tamże, s. 123.

^[29] Cały fragment 2 Kor 11,16 – 12,11 jest to ironiczny dyskurs, tzw. „mowa błazna”, w której Paweł prowadzi polemikę z wszystkimi swoimi przeciwnikami oskarżającymi go o nielogiczność w postępowaniu jako głosiciela Dobrej Nowiny – zob. H. Langkammer, Tak zwana „mowa błazna” świętego Pawła (2 Kor 11, 16-12, 13), RT 45 (1998), z. 1, s. 135-148.

^[30] F. Gryglewicz, Listy Katolickie, s. 205; zob. J. Załęski, Posłuszeństwo władzy, s. 45.

^[31] A. T. Monera, The Christian's Relationship, s. 116; zob. A. Paciorek, Ewangelia według świętego Mateusza. Rozdziały 14-28. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz, NKB NT I/2, Częstochowa 2008, s. 363.

^[32] C. Freeman Sleeper, Political Responsibility, s. 274; O. S. Brooks, I Peter 3:21, s. 300; J. Załęski, Posłuszeństwo władzy, s. 45; B. W. Winter, The Public Honouring, s. 94-95.

^[33] J. H. Elliott, The Rehabilitation of an Exegetical Step-Child: 1 Peter in Recent Research, JBL 95 (1976), s. 243-254.