"Po co tyle tłumaczeń?"
	Przyglądając się crux interpretum... „przedkładając duchowe sprawy tym, którzy są z Ducha.” (1 Kor 2,13)

Na rynku polskim pojawiają się różne tłumaczenia Pisma Świętego. Z katolickich wymienić można najbardziej znane: klasyczną i powszechnie niemal posiadaną „Biblię Tysiąclecia” oraz najnowszą „Biblię Paulistów” wydaną przez Edycję Świętego Pawła. Ponadto dostępne są także „Biblia Poznańska”, przekład ekumeniczny, „Biblia Warszawska” i wiele innych. Taka ilość może rodzić pytanie: „czy naprawdę trzeba aż tylu przekładów? Nie wystarczy jeden?”

Należy odpowiedzieć: „nie, nie wystarczy jeden!” Biblia powstawała w językach hebrajskim, aramejskim i greckim, w związku z tym ciągle dokładać starań, by tłumaczenia z jednej strony były wierne oryginałom (gdyż tylko one są natchnione!), ale też przekazywały prawdę o Bogu i Dobrą Nowinę językiem zrozumiałym dla współczesnego odbiorcy. Ponadto, istnieją miejsca w Biblii, które otwarte są na kilka możliwości tłumaczeń. Przyjrzymy się jednemu przykładowemu miejscu w Nowym Testamencie, by ujrzeć, jak przetłumaczone są one w niektórych polskich przekładach i przekonać się samemu, czy rzeczywiście istnieje możliwość dokonania jednego możliwego tłumaczenia. Jest to fragment 1 Kor 2,13. naszą uwagę skupimy na ostatniej części wersetu (zaznaczonej pogrubieniem). Przyjrzyjmy się zatem różnym tłumaczeniom:

Biblia Tysiąclecia: „A głosimy to nie uczonymi słowami ludzkiej mądrości, lecz pouczeni przez Ducha, przedkładając duchowe sprawy tym, którzy są z Ducha.”

Biblia Paulistów: „ Nie głosimy tego uczonymi słowami ludzkiej mądrości, ale dzięki pouczeniom Ducha, przedstawiamy duchowe sprawy tym, którzy są z Ducha.”

Przekład ekumeniczny: „O nich to mówimy nie wyuczonymi słowami ludzkiej mądrości, ale słowami, których nauczył nas Duch, wyjaśniają duchowe dary ludziom Ducha.”

Biblia Poznańska: „Nie głosimy tego słowami wypływającymi z ludzkiej mądrości, lecz słowami, których uczy Duch. Objaśniamy sprawy duchowe ludziom, którzy poddają się działaniu Ducha.”

Nowy Komentarz Biblijny: „A głosimy to nie uczonymi słowami ludzkiej mądrości, lecz wyuczonymi [słowami] Ducha, przekładając to, co duchowe, tym, którzy są z Ducha.”

Co w tym miejscu mówi tekst oryginalny? Otóż pogrubiony fragment to po grecku trzy słowa: „pneumatikois pneumatika synkrinontes”

Imiesłów synkrinontes pochodzi od czasownika „synkrino”, który posiada znaczenia:

1. złożyć, złączyć

2. zestawić, porównać

3. tłumaczyć, wyjaśniać

4. rozstrzygnąć, postanowić

Zabierając się za tłumaczenie tego należy wykluczyć znaczenie 4., gdyż wymagałoby zdania dopełnieniowego lub przynajmniej bezokolicznika jako dopełnienia bliższego.

Przymiotnik „pneumatika” jest formą biernika liczby mnogiej rodzaju nijakiego. W języku greckim przymiotniki liczby mnogiej rodzaju nijakiego oznaczają często „rzeczy, które są...”, w tym przypadku „rzeczy duchowe”, natomiast rzeczowniki w rodzaju męskim l. mnogiej mogą oznaczać „ludzi, którzy są...”, a w tym miejscu „ludzi duchowych”. Nie jest jednak takie oczywiste, czy forma „pneumatikois” jest rodzaju męskiego czy nijakiego, dla tego przymiotnika obydwie formy brzmią bowiem identycznie. Gdyby rzeczownik ten był w rodzaju nijakim posiadałby analogiczne znaczenie jak wcześniejszy, czyli „duchowe rzeczy”. Jeżeli jednak przyjmiemy formę rodzaju męskiego będzie ona posiadała znaczenie „ludzi duchowych”.

Przeglądając zagraniczne tłumaczenia Biblii można wyróżnić cztery sposoby, w jakie ten werset jest interpretowany:

1. Obydwa przymiotniki traktowane są jako rodzaj nijaki, a czasownik oznacza „porównywać”, co daje tłumaczenie:
   „porównując duchowe rzeczy z duchowymi rzeczami”
2. „pneumatikois” to neutrum, a czasownik oznacza „wyjaśniać”. Otrzymujemy wtedy tłumaczenie:
   „wyjaśniając duchowe rzeczy duchowymi słowami”
3. „pneumatikois” to r. męski, urzeczownikowiony, a czasownik oznacza „wyjaśniać”. Tłumaczenie brzmi wtedy:
   „wyjaśniając duchowe rzeczy duchowym ludziom”
4. obydwa przymiotniki to neutra, a czasownik oznacza „zestawiać”, co powoduje, że werset odczytuje się jako:
   „zestawiając duchowe rzeczy do duchowych słów”

Czy ta wieloznaczność zmienia sens tekstu natchnionego? Nie! Są to niewielkie zmiany, które wszystkie możliwe są do przyjęcia w kontekście, w jakim się znajdują. Które zatem brzmienie jest najbardziej adekwatne? Pytanie to trzeba by zadać św. Pawłowi, ale odpowiedź może być bliższa niż się nam wydaje.

Stwierdziliśmy wyżej, że wszystkie te tłumaczenia możliwe są w szerszym kontekście tego wersetu. Może właśnie taka wieloznaczność zamierzona jest przez św. Pawła? Może właśnie taka szeroka treść teologiczna zamierzona jest przez Apostoła Narodów? Nie byłoby to odosobnione miejsce w Nowym Testamencie, wystarczy wspomnieć wieloznaczną frazę „miłość Boga”.

Wielość tłumaczeń ukazujących się na rynku wydawniczym jest, jak mieliśmy okazję zobaczyć na przykładzie jednego tylko wersetu jak najbardziej potrzebna. Nie sposób bogactwa przekazu niektórych fragmentów zawrzeć w jednej przyjętej interpretacji. Kolejne tłumaczenia dają miejsce na wyniesieniu na światło dzienne różnych możliwych treści. Są one o tyle uprawnione, o ile mają oparcie w gruntownej znajomości języków obcych, rzetelnej analizie całego tłumaczonego dzieła i zgodne są z całym depozytem objawienia. Jeżeli będziemy pamiętać, że cała Biblia ma Boga za autora, stanie się zrozumiałe, że niemożliwe jest, by różne miejsca były sobie sprzeczne.

Bartłomiej M. Sokal

Bibliografia:

Słownik grecko-polski, red. Z. Abramowiczówna, Polskie Wydawnictwo Naukowe: Warszawa 1958.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych ze wstępami i komentarzami (Biblia Poznańska), t. III, red. M. Peter, M. Wolniewicz, Poznań 1987.

Novum Testamentum Graece, ed. E. Nestle, B. Aland, Stuttgart 1993²⁷.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (Biblia Tysiąclecia), red. A. Jankowski, L. Stachowiak, K. Romaniuk, Poznań 2000⁵.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu i Psalmy. Najnowszy przekład z języków oryginalnych z komentarzem (Biblia Paulistów), Częstochowa 2005.

J. A. Fitzmyer, First Corinthians. A New Translation with Introduction and Commentary, AB 32, The Anchor Yale Bible: Yale 2006.

Pismo Święte Nowego Testamentu. Przekład Ekumeniczny z języków oryginalnych, Warszawa 2007.

M. Rosik, Pierwszy List do Koryntian, NKB NT VII, Częstochowa 2009.