Wyprawy w świat Biblii ekspedycja nr 2: Spacer w cieniu piramid Egipt

Krótki rys historii Starożytnego Egiptu

Prezentując historię Egiptu, zwykle wyróżnia się okresy historyczne, których podział opiera się na następstwie kolejnych dynastii (taką systematyzację zawdzięczamy historycznemu dziełu Manetona, kapłana egipskiego z III w. przed Chr.). Można następnie wskazać także obszerniejsze podziały na: Okres archaiczny (tzw. epoka Tynicka), Stare Państwo, Pierwszy Okres Przejściowy, Średnie Państwo, Drugi Okres Przejściowy, Nowe Państwo, Okres Późny. Okresy przejściowe są nazywane w ten spobós, ponieważ charakteryzują się mniej jednolitą sytuacją polityczną, licznymi dynastiami, które panują w tym samym czasie w różnych miejscach. Poniżej podajemy ogólny obraz chronologiczny:

mapa 1. Starożytny Egipt i jego najważniejsze miasta.

a)      Okres archaiczny (I i II dynastia, około 3000-2778 przed Chr.). Początek historii egipskiej można umieścić około roku 3000, kiedy to Menes (Namer), pochodzący z Tinis, koło Abydos, jednoczy po raz pierwszy kraj, przyjmując godność „króla Górnego i Dolnego Egiptu”, który to tytuł przetrwa do późniejszych epok.

b)      Stare Państwo (III-VI dynastia, około 2778-2263 przed Chr.). W tym okresie stolicą jest Memfis. O wspaniałości tej epoki świadczą wielkie dzieła architektoniczne, między innymi słynne piramidy. Największa została wykonana w mieście Sakkara na polecenie Dżesera (Dżoser lub Zoser), założyciela III dynastii. Zbudowana ze stopnie jest nie tylko grobowcem faraona, ale wyobraża drabinę, po której zmarły mógł wstąpić do nieba, aby dojść do boga Słońca. Do faraonów z IV dynastii należą znane piramidy w Gizie

fot. 1. Piramida Chefrena w Gizie,
pomnik-symbol Starego Państwa

c)       Pierwszy okres przejściowy (VII-X dynastia, około 2263-2050 przed Chr.). Walki między różnymi książętami. W Memfis mame dynastie VII-VII, a w Heraldeopolis – dynastie IX-X.

d)      Średnie Państwo (XII-XIII dynastia, około 2050-1785 przed Chr.) Stolicą są Teby, a epokę XII dynastii uważa się za klasyczny okres literatury i języka egipskiego.

e)      Drugi Okres Przejściowy (XIV-XVII dynastia, około 1785-1580 przed Chr.). Dynastie, które rządzą Tebami (XIII i XVII) są osłabione. Wykorzystują to Hyksosi, lud pochodzenia azjatyckiego, aby utworzyć królestwo ze stolicą w Awaris. Król Kamose z XVII dynastii rozpoczął walkę przeciwko Hyksosom, aby odzyskać kontrolę nad Egiptem.

fot. 2.  W Tell el-‘Amarna, na równinie w pobliżu Nilu,
w ogległości ok. 300 km od Kairu znajdują się ruiny
miasta Akbet-Aton (Achetaton), które faraon Echmaton (Amenofis IV)
postanowił uczynić nową stolicą i którego granice wyznaczają wielkie
rzeźbione stele. Rysunek odwzorowuje płaskorzeźby z lunetki
na jednej z nich. Widać na niej rodzinę królewską w geście adoracji
tarczy słońca, boga Atona, którego promienie, zakończone w kształcie dłoni, przekazują znak życia – „ankh”.

f)       Nowe Państwo (XVIII-XX dynastia, 1580-1085 przed Chr.). Stolicą tych dynastii są Teby. Amosis (1580-1558) pokonuje definitywnie Hyksosów. Za Amenofisa I (1558-1530) wpływ Egiptu zaczyna rozciągać się w kierunku Syrii-Palestyny. W tym okresie sytuuje się prawdopodobnie wyjście Hebrajczyków z Egiptu.

g)      Okres Późny (XXI-XXX dynastia, 1085-333 przed Chr.) Jest to epoka odpowiadająca królestwom Izraela i Judy. Charakteryzuje się małą stabilnością władzy dynastycznej i powstaniem rywalizujących dynastii. Słaba próba odrodzenia narodowego (dynastie XXVII-XXX) nie mogła stawić czoła powrotowi Persów. Artakserkses III w 341 r. przed Chr. przywrócił ich panowanie nad Egiptem (dynastia XXXI). Po przegranej Persów z Aleksandrem Macedońskim w roku 333 przed Chr. Egipt przechodzi definitywnie pod obce panowanie sukcesorów Aleskandra, a następnie Rzymian.

fot. 3. Wielka świątynia z wyspy File dzisiaj,
przeniesiona ze swej wysepki na inną, aby nie została zatopiona
przez tamę w Asuani (Syene) na wysokości I katarakty.
Poświęcona bogini Izydzie jest przykłądem sztuki hellenistycznej Egiptu z epoki ptolemejskiej.