Przewodnik na drodze Ojca i Syna

Tekst J 16,12-15 stanowi piątą obietnicę Ducha Parakleta, w której mocno podkreśla się Jego relację do Boga Ojca i do Syna. Jezus w doskonałej jedności ze swoim Ojcem zapowiada uczniom Ducha Prawdy, który doprowadzi ich do całej prawdy.

W tekście podkreślone jest Boże objawienie, które ma charakter trynitarny – tzn. jest wspólnym dziełem Ojca, Syna i Ducha Świętego. Słowa tej obietnicy są wypowiadane przez Jezusa w drugiej części Ewangelii Janowej podczas tzw. Mów pożegnalnych (mów testamentalnych). W odróżnieniu od wcześniejszej części Ewangelii (Księga Znaków - rozdziały 1-12) Mowy pożegnalne nie mieszczą się w ramach publicznej działalności Jezusa, lecz są skierowane bezpośrednio do Jego uczniów. Jezus zwraca się do uczniów, aby im wyjaśnić sens swego życia oraz przygotować ich do rozstania i do ponownego tryumfu chwały Jezusa. Pod względem literackim układ mów jest typowo Janowy. Daleki jest on od współczesnej systematyki. Myśl rozwija się koncentrycznie i często powraca ten sam temat ubogacony nowymi aspektami. Zdarzają się w nich powtórzenia lub włączenia myśli na pozór oderwanych. Często notuje się przejście od zdarzeń przeszłych do apokaliptyki. W gatunku Mów pożegnalnych można wyodrębnić charakterystyczną strukturę, która jest widoczna w tekście Janowym. Struktura ta podkreśla ważność osoby Jezusa który:
a. zbiera wokół siebie uczniów przed swoją śmiercią (J 13,1-3.27.33.36.38).
b. przekazuje uczniom swe pouczenia i obietnice – naucza o przykazaniu miłości (J 13,31-35; 15,12-17), wzywa do wiary (J 14,1), posyła uczniów, aby przynosili owoce (J 15,16), aby byli Jego świadkami (J 15,27), obiecuje im Ducha Prawdy (J 14,16-17.25; 15,26; 16,7n.) oraz miejsce w domu Ojca (J 14,2n).
c. przedstawia siebie jako tego, który uczynił wszystko, czego teraz żąda od uczniów (J 13,12-17.34.35; 15,12).
d. zapowiada, że uczniowie będą się smucić z powodu Jego odejścia, będą prześladowani, ponieważ świat ich znienawidzi (J 15,18-25). To prześladowanie jest przedstawione w sposób konkretny jako wykluczenie z synagogi (J 16,2). Smutek jednak przemieni się w radość, gdy uczniowie znów ujrzą Pana (J 16,20).

Lectio 

w. 12 Jeszcze wiele mam wam do powiedzenia, ale teraz jeszcze znieść nie możecie.

Jezus mówi swym uczniom o objawieniu wielu rzeczy, które są dla nich aktualnie niemożliwymi do udźwignięcia. W przekazywaniu Jezusowego objawienia istotną rolę będzie odgrywał Paraklet – Duch Prawdy, którego zadaniem będzie nieustanne pogłębianie w uczniach zrozumienia Jezusowej nauki. Dzięki Parakletowi możliwym stanie się aktualizacja prawdy w życiu uczniów. Niemożność całkowitego przyjęcia objawienia Jezusa przez uczniów jest związana z tym, że objawienie to uzyskuje swoją pełnię wraz misterium paschalnym Jezusa (mękę, śmierć i zmartwychwstanie ) i Jego przejścia do chwały nieba. Dopiero w cieniu krzyża i blasku zmartwychwstania uczniowie będą mogli w pełni rozpoznać i przyjąć istotę Bożej Miłości.

w. 13 Gdy zaś przyjdzie On, Duch Prawdy, doprowadzi was do całej prawdy. Bo nie będzie mówił od siebie, ale powie wszystko, cokolwiek usłyszy, i oznajmi wam rzeczy przyszłe.

W wersecie tym mocno zostaje podkreślony fakt, że Duch Prawdy doprowadzi uczniów do całej prawdy. Paraklet zostaje nazwany Duchem Prawdy w przeciwstawieniu do szatana, który jest ojcem wszelkiego kłamstwa. Działanie Ducha Prawdy ma polegać na przezwyciężaniu kłamstwa w życiu jednostek i społeczności oraz prowadzeniu do życia w prawdzie. Tylko takie życie wiedzie do szczęścia, pokoju i wolności. Mocno podkreśla to św. Jan we wcześniejszym kontekście – J 8,31-32 Jeżeli będziesz trwać w nauce mojej, będziecie prawdziwie moimi uczniami i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli. Duch Prawdy umożliwia pełniejsze poznanie tego, co objawił Jezus. Pełna prawda objawiona w nauczaniu i działalności Jezusa dzięki Duchowi Świętemu stanie się bardziej przejrzysta dla ludzkości. Termin grecki hodegeo (prowadzić po drodze) wskazuje wyraźnie, że Paraklet tak jak Przewodnik na drodze ma wskazywać uczniom kierunek i prowadzić do głębszego poznania prawdy. Jego aktywność nie będzie „mówieniem od siebie” czyli nie będzie ona polegała na tworzeniu nowego objawienia. Po ustaniu „mowy Jezusa” będzie kontynuowane „mówienie” Ducha Świętego w sercach ludzi umożliwiając im nieustanne wewnętrzne wsłuchiwanie się w orędzie Mistrza z Nazaretu. Duch Prawdy będzie przemawiał w sercach uczniów, o tym co usłyszał od Ojca i Syna dzięki głębokiej relacji z Nimi. Paraklet jawi się tu jako doskonały Słuchacz Słowa Bożego oraz jako Pośrednik, który aktualizuje nauczanie Ojca i Syna kontynuując dzieło przemiany ludzkich serc. Pomaga on interioryzować słowa i czyny Jezusa odnosząc je do konkretnej sytuacji życiowej Jego odbiorców. Paraklet ma także oznajmić uczniom rzeczy, które mają nadejść. Grecki czasownik anaggello (oznajmić, objawić) połączony z wyrażeniem „rzeczy przyszłe” (rzeczy, które mają nadejść) użyty w tym kontekście wskazuje wyraźnie na czasy eschatologiczne. Duch Święty pozwoli uczniom na wnikanie w prawdę, której istotnym punktem jest ostateczny tryumf prawdy nad kłamstwem; życia nad śmiercią; jasności nad ciemnością; łaski nad grzechem; sprawiedliwości nad niesprawiedliwością.  

w. 14 On Mnie otoczy chwałą, ponieważ z mojego weźmie i wam objawi. 

Czasownik grecki doksadzo (uwielbić, otoczyć chwałą) w wielu miejscach Ewangelii Janowej występuje w sensie eschatologicznym oznaczając akceptację Boga na chwalebną śmierć swojego Syna, która wiedzie ku zmartwychwstaniu i wywyższeniu po prawicy Ojca. W naszym tekście podmiotem otaczającym Jezusa chwałą jest Duch Święty. Jest on ściśle związany z Jezusem umożliwiając uczniom na pełne wniknięcie w objawienie Jezusa. Duch Święty jawi się jako Pośrednik stojący pomiędzy Synem ściśle zjednoczonym ze swoim Ojcem oraz uczniami. Jezus spełniający do końca wolę swego Ojca ma zostać otoczony chwałą przez Ducha Świętego. W Starym Testamencie „chwała Boża” manifestowała się w Jego zbawczym działaniu (Wj 16,7;  Lb 14,22). Chwała ta była związana w sposób szczególny z sanktuarium (Wj 29,43), a później ze świątynią jerozolimską (1 Krl 8,10). Idea powiązania chwały Bożej ze świątynią jerozolimską jest mocno akcentowana przez proroków (Ez 9-11; 36,23; Iz 60,1.3). Według czwartej Ewangelii chwała Boża objawia się na ziemi przez osobę Jezusa, który przez fakt wcielenia jako odwieczny Logos zamieszkał w ciele na ziemi (J 1,14). Jego pojawieniu się towarzyszy chwała (J 12,40-41). W sposób szczególny chwała Boża manifestuje się przez mękę Jezusa, która zmierza ku zmartwychwstaniu i uwielbieniu Ojca (J 17,4). Jezus zostaje uwielbiony w Niebie przez Boga i na ziemi przez Ducha Parakleta poprzez pełną realizację uwielbienia swego Ojca na ziemi. Ewangelista akcentuje także fakt, że chwała Boża manifestuje się także poprzez wiarę uczniów, która jest rezultatem głoszenia Bożego Słowa i dokonywania cudownych znaków (J 2,11; 6,68-69). Uwielbienie Ojca ściśle zostaje powiązane z uwielbieniem Syna. Uwielbienie Ojca (uwielbienie niebieskie) uwidocznione zostaje poprzez misterium paschalne Jezusa i przez wywyższenie Go po prawicy Boga (J 17,1). Uwielbienie Syna (uwielbienie ziemskie) realizuje się poprzez udoskonalenie dzieła, które Ojciec dał Mu do wykonania. Uwielbienie to dokonuje się dzięki działaniu Ducha Świętego. Dzieło to konkretyzuje się w dokonywanych znakach, w objawieniu woli Boga, w objawieniu Prawdy. Uczniowie przez wiarę i realizację orędzia Syna w mocy Ducha Świętego mają swój udział w uwielbieniu Ojca i Syna (J 15,8). W czwartej Ewangelii wielokrotnie w tekście podkreśla się, że uwielbienie Syna przez Ojca i Ducha Świętego stanowi niejako przypieczętowanie i pełne poparcie Boga na działanie podjęte przez Jezusa (J 7,39; 11,4; 12,16.23; 13,31-32; 17,1.5). Męka, śmierć i zmartwychwstanie Syna potwierdza Miłość Boga do rodzaju ludzkiego. Przez zbawczy czyn Syna Ojciec w mocy Ducha Świętego może zajaśnieć w pełnym blasku przed całym stworzeniem. Uwielbienie Syna przez Ojca i Ojca przez Syna w mocy Ducha Świętego jest procesem dokonującym się w Godzinie Jezusa, która wykracza poza czas ziemski i jest zorientowana ku wieczności (J 13,31-32). W uwielbieniu Ojca, Syna i Ducha Świętego widać więc wyraźnie misterium zbawcze realizujące się poprzez łączenie rzeczy ziemskich z Niebem.  

w. 15 Wszystko, co ma Ojciec, jest moje. Dlatego powiedziałem, że z mojego weźmie i wam objawi. 

W wersecie tym zostaje podkreślona ścisła więź pomiędzy Ojcem i Synem. Relacja ta jest charakteryzowana przez miłość (J 3,35; 5,20) i jedność (J 10,30.38; 14,10-11.20; 17,11.21-23). Więź pomiędzy Jezusem a posyłającym Go Ojcem jest tak ścisła, że w Synu można zobaczyć Ojca (J 8,19; 12,45; 14,7.9). Jezus doskonale wypełnia wolę swojego Ojca poprzez nauczanie i czynienie znaków w jedności z Ojcem (J 8,28.38.40; 12,50; 15,15). Ścisła jedność Jezusa z Ojcem implikuje Jego boskie prerogatywy. Ojciec staje się punktem wyjścia i punktem dojścia dla swojego Syna. Ścisłą relację pomiędzy Ojcem i Synem wyraża tekst J 10,30 Ja i Ojciec jedno jesteśmy. Tekst J 10,38 - Ojciec jest we Mnie, a Ja w Ojcu w sposób obrazowy pokazuje wzajemne zamieszkanie Ojca w Synu i Syna w Ojcu. W obrazie tym wyraźnie widać głęboką wspólnotę jedności pomiędzy Ojcem i Synem. Jedność ta nie niszczy jednak różności pomiędzy Ojcem i Synem. W relacji tej tożsamość Boga jako Ojca realizuje się ze względu na Syna, natomiast tożsamość Jezusa jako Syna realizuje się ze względu na Ojca. Jedność Ojca i Syna zostaje także mocno podkreślona w Modlitwie Arcykapłańskiej Jezusa. W J 17,11 jedność pomiędzy Ojcem i Synem staje się modelem jedności dla uczniów: aby tak jak My stanowili jedno. Podobna myśl zawarta jest w  J 17,22 - aby stanowili jedno, tak jak My jedno stanowimy. Duch Święty uczestniczy w życiu Boga prowadząc uczniów do głębszego i żywszego poznania tajemnicy Trójcy. Paraklet – Duch Prawdy wciąż na nowo komunikuje ludzkości Miłość Ojca i Syna, której głównym celem jest zbawienie każdego człowieka. Dzięki temu działaniu Ducha Świętego tajemnica Ojca i tajemnica Syna stają przed uczniami w całej przejrzystości. W ten sposób Ojciec, Syn i Duch Święty zaprasza każdego człowieka do komunii Miłości, która przekracza życie doczesne prowadząc do pełni życia i wiecznego szczęścia. 

Meditatio

Paraklet działając w ścisłej jedności z Ojcem i Synem jako Przewodnik prowadzi ludzkość do głębokiej i żywej relacji z Bogiem. Duch Prawdy jako wewnętrzny Nauczyciel przedłuża w sercach uczniów mowę Słowa, które stało się ciałem. Dzięki działaniu Ducha Świętego każdy człowiek może głębiej zrozumieć orędzie Bożej Miłości i wypełniać je w swoim życiu. Bóg Ojciec wzywa każdego człowieka do przyjęcia Jego Miłości. Jest to Miłość pełna i całkowita, Miłość ojca i matki do swojego syna. Tak bardzo potrzeba zawierzenia tej Miłości i bezgranicznego oddania się w ręce kochającego Ojca. Jezus Chrystus, Syn Boży jest nieustannie obecny w historii życia każdego człowieka pragnąc obdarzać go łaską zbawienia. On udziela prawdziwej wolności w działaniu i słowie. On pozwala żyć w wolności dzieci Bożych – w prawdzie i pokoju. Duch Święty pozwala spoglądać człowiekowi na rzeczywistość oczyma wiary. Dzięki temu może on dostrzec magnalia dei, które dokonują się każdego dnia. Duch Święty udziela człowiekowi darów do podejmowania drogi ku świętości. Paraklet – Duch Prawdy pozwala wierzącym widzieć głębiej kochające oblicze Ojca i Syna oraz słyszeć mocniej głos Ojca i Syna. W mocy Ducha Świętego życie człowieka staje się przejrzyste Prawdą i wrażliwe Miłością. 

Contemplatio

O Boże mój, Trójco Święta, którą uwielbiam,
pomóż mi zapomnieć zupełnie o sobie samej,
abym mogła zamieszkać w Tobie
nieporuszona i spokojna,
jakby dusza moja była w wieczności.
Oby nic nie zamąciło mego spokoju
i nie wyprowadziło mnie z Ciebie,
O mój wieczny Boże,
ale niech każda minuta pogrąża mnie
coraz głębiej w Twoje tajemnice.Uspokój moją duszę.
Uczyń w niej swoje niebo,
swoje mieszkanie umiłowane
i miejsce swego spoczynku,
abym tam nigdy nie zostawiła Cię samego,
lecz abym tam cała była,
cała żyjąca wiarą,
cała adorująca,
cała poddana wyłącznie Twojemu twórczemu działaniu…O Słowo Przedwieczne, Słowo mego Boga,
chcę spędzić życie moje na słuchaniu Ciebie.
Chcę być cała otwarta na zrozumienie Ciebie.
A następnie poprzez wszystkie ciemności,
poprzez całą pustkę i bezsilność własną
chcę się wpatrywać w Ciebie
i na zawsze trwać w Twojej światłości…
O Ogniu trawiący, o Duchu miłości,
zstąp na mnie, ażeby w mej duszy dokonało się
jakby wcielenie Słowa,
abym była dla niego jakby nowym człowieczeństwem,
w którym mógłby ponawiać swoje tajemnice.O Ty, mój Ojcze, racz się skłonić
ku Twemu maleńkiemu stworzeniu;
okryj je swoim cieniem
i racz w nim widzieć jedynie
Twego Umiłowanego, w którym sobie upodobałeś.O moi "Trzej"! O moje wszystko,
moja chwało i szczęście,
samotności nieskończona i bezmiarze,
w którym się gubię cała,
oddaje się Tobie cała jako ofiara.
Ukryj mnie, zamieszkaj we mnie,
abym mogła zamieszkać w Tobie,
czekając na wejście w Twoją światłość
i w przepaść Twego bezmiaru.
Amen.(Bł. Elżbieta od Trójcy Przenajświętszej) 

Actio/oratio

Czy otwieram się na działanie Ducha Świętego w swoim życiu? Czy kontempluję oblicze Syna , aby w mocy Ducha Świętego dostrzegać w mym życiu obecność kochającego Ojca? Czy jedność i miłość zawarta w Trójcy Przenajświętszej jest dla mnie wezwaniem do budowania mostów pojednania i miłości w konkrecie mojego życia? Czy w komunii z Bogiem Trójjedynym podążam w swym życiu drogą prawdy i świętości? 

Ks. Mirosław Stanisław Wróbel
Instytut Nauk Biblijnych
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Lublin