Pytania do Biblii

Dlaczego "ręka" i "oko" w Mt 5,29-30?

Słyszałem kiedyś takie zdanie; ażeby Biblii zadawać najgłupsze pytania, bowiem zawarte w niej słowa nie bez znaczenia stoją obok siebie. Więc pytam, Jezus w Ewangelii św. Mateusza rozdział 5. mówi ; Jeśli więc prawe twoje oko jest ci powodem do grzechu, wyłup je i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało być wrzucone do piekła. I jeśli prawa twoja ręka jest ci powodem do grzechu, odetnij ją i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało iść do piekła.

Rozumiem to, że Jezus mówiąc ogólnie chciał wskazać na radykalizm wobec grzechu. Natomiast badając ten fragment szczegółowiej rozumiem, że kiedy Jezus mówi o "oku" ukazuję, że np. "pożądliwe patrzenie" może być przyczyną do grzechu. Natomiast nie rozumiem co mam na myśli Jezus mówiąc o ręce? Dlaczego Jezus mówi o odcięciu ręki? Ręka może być przyczyną do grzechu? To wszystko Jezus mówi w kontekście 6 przykazania.

Rzeczywiście, prawdą jest, że wiele z tematów teologicznych umyka nam, ponieważ pozostajemy na poziomie lektury ogólnej. Natomiast zestawiając pewne słowa, wyrażenia, całe zdania otrzymujemy często przesłanie niejako ukryte niczym „skarb w roli”. Trzeba jednak ostrożności z takim analizowaniem tekstu. Niebezpieczeństwo, jakie grozi przy analizie struktury tekstu (tzn. tego, jak tekst jest zbudowany, jakie elementy składowe zawiera itp.), polega na tym, że można przekroczyć granice odczytywania budowy tekstu i zacząć nakładać na niego swoje wyobrażenia. A zatem, zgadza się – analizujemy wszystko w tekście, także to, jak elementy narracji, wyroczni, przypowieści są ze sobą zestawione, ale ostrożnie.

Trzeba też uważać z doszukiwaniem się „drugiego dna” w każdym tekście. Oczywiście, Biblia powstała w celu pouczenia o zbawczym orędziu Boga, ale w przypadku niektórych tekstów sens dosłowny zawiera całe przesłanie tekstu. Przytoczę tutaj jeden z przykładów. Paweł pisze do Tymoteusza taką oto prośbę: „Opończę, którą pozostawiłem w Troadzie u Karpa, przynieś idąc po drodze, a także księgi, zwłaszcza pergaminy.” (2 Tm 4,13). Byłoby wielkim nadużyciem doszukiwać się w wersecie takim, jak ten jakiegoś głębszego przesłania oprócz tego, które zawarte jest w dosłownym brzmieniu tekstu[1].

Jeżeli chodzi o zestawienie „oko/ręka” zawarte w komentarzu do szóstego przykazania w ramach Kazania na Górze, popatrzmy na to, jak zbudowane są pozostałe komentarze do pozostałych nowych pouczeń Chrystusa. Jezus podaje nowy, „wyższy” sposób interpretacji przykazań, który będzie wyróżnikiem wspólnoty chrześcijańskiej. Ponieważ jest to nowy sposób życia, do każdego polecenia daje także przykłady. W sekcji 5,21-26 podana zostaje nowa interpretacja 5. przykazania, zostaje ona zobrazowana dwoma przykładami: przyniesienia daru przed ołtarz i pogodzenia się z przeciwnikiem. Fragment traktujący o 8. przykazaniu (ww. 33-37) nakazuje nie przysięgać na ołtarz, Jerozolimę, głowę. Komentarz do prawa odwetu (ww. 38-41) zawiera przykłady na temat nadstawiania policzka, oddania płaszcza oraz pójścia dodatkowe tysiąc kroków. Wreszcie, gdy Jezus mówi o miłości nieprzyjaciół (ww. 43-48) mówi o miłowaniu wszystkich oraz pozdrawianiu wszystkich.

W ten schemat wpisuje się także komentarz do 6. przykazania. Po nowej interpretacji przykazania z Wj 20,14 oraz Pwt 5,18 zawartej w w. 28. Jezus podaje przykład oka i ręki. Ponieważ są to organy bardzo często używane w ciągu ludzkiego życia, ich poświęcenie wskazuje na to, że odparcie pokus wymaga nieraz wielkich ofiar i wyrzeczeń.

Ponadto, zauważmy, że podobne wyrażenie pojawia się także w innych kontekstach – nie tylko 6. przykazania. Podobną wypowiedź znajdziemy w Mt 18,8-9 oraz Mk 9,43-48. Związek wersetów 29-30 z kontekstem poprzedzającym jest bardzo luźny. Zauważmy, że Jezus najpierw mówi o sercu jako miejscu powstawania grzechu, a później mówi o narządach zewnętrznych. Najprawdopodobniej w procesie powstawania Ewangelii Mateusz zapożyczył tekst o odcięciu ręki i oka, by zilustrować potrzebę radykalnej walki w kwestii grzechu przeciwko szóstemu przykazaniu[2].

Bartłomiej Sokal

[1] Podobne wrażenie można odnieść czytając 1 Tm 5,23, jednak kontekst tej wypowiedzi każe widzieć w tym tekście dodatkowe, symboliczne znaczenie znajdujące się zaraz obok dosłownego.

[2] Tak sądzi większość współczesnych egzegetów. Zob. J. Homerski, Ewangelia według św. Mateusza. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz, PŚNT 3, Pallotinum 2004, s. 136; A. Paciorek, Ewangelia według świętego Mateusza. Wstęp, przekła z oryginału, komentarz, NKB NT 1 I, Częstochowa 2005, s. 227-228.

"Scriptura crescit cum legente"
"Pismo rośnie wraz z czytającym je" (św. Grzegorz Wielki)

Każdy rozmiłowany w Słowie Bożym napotyka w Biblii fragmenty, które sprawiają mu trudność w interpretacji. Zachęcamy zatem wszystkich odwiedzających stronę Dzieła Biblijnego do zadawania pytań. Na każde pytanie odpowiedź zostanie udzielona w ciągu kilku dni, a następnie będzie ona opublikowana w sekcji "Pytania do Biblii".

Kliknij TUTAJ, żeby przesłać pytanie.