Jak długo Święta Rodzina przebywała w Egipcie?
Bardzo interesuje mnie pobyt Św. Rodziny w Egipcie. Wspomina o nim jedynie Mateusz. Dopiero po powrocie z Egiptu Św. Rodzina udaje się do Nazaretu. U Łukasza, po obrzezaniu i ofiarowaniu w Świątyni, od razu wracają do Nazaretu. Moje pytanie jest takie: jak długo mogła być w Egipcie Św. Rodzina, ile lat miał Jezus, gdy stamtąd wracali?
Powyższe pytanie frapowało przez zarówno zwykłych chrześcijan sięgających po Pismo Święte, jak również uczonych i komentujących Biblię w sposób bardziej naukowy. Pierwszym problemem, jaki napotyka się przy próbach rekonstrukcji wydarzeń opisanych w tzw. Ewangeliach Dzieciństwa (Mt 1 – 2 oraz Łk 1 – 2), to pytanie, na ile autorzy Ewangelii dokładnie opisali ramy historyczne wydarzeń, a na ile są to jedynie późniejsze (tzn. dokonywane po kilkudziesięciu latach) próby rekonstrukcji kontekstu historycznego.
Najczęściej przyjmowanymi datami narodzin Chrystusa jest przedział 10 – 2 r. przed Chr. Ze źródeł rzymskich wiemy, że Herod, który jest odpowiedzialny według Ewangelii Mateusza za tzw. rzeź niewiniątek (Mt 2,16-19), panował do 4. roku przed Chr. W jego miejsce zarządzanie Judeą, Samarią oraz Idumeą przejął jego syn, Archelaos. Ten panował przez 10 lat, a po nich został zdjęty z urzędu z powodu nadużyć finansowych, których się dopuścił.
Trzeba jednak zauważyć, że na podstawie tekstu biblijnego trudno domyśleć się, czy Święta Rodzina wróciła do Palestyny bezpośrednio po śmierci Heroda, czy może minęło jeszcze trochę czasu. Egipt co prawda nie leżał na antypodach ówczesnego świata, ale zarówno wieści o śmierci Heroda, jak i decyzja o powrocie w rodzinne strony mogły pojawić się z dużym opóźnieniem.
Również apokryfy, które uzupełniają w sposób nieraz fantastyczny lukę w informacjach dostarczonych przez Ewangelię Mateusza, pisząc o pobycie w Egipcie nie podają precyzyjnie czasu, jaki spędziła tam Święta Rodzina. Stwierdzają jedynie, że był to dłuższy czas, przynajmniej jeden rok lub trzy lata (Arabska Ewangelia Dzieciństwa).
Bazując wyłącznie na informacjach dostarczonych przez Pierwszego Ewangelistę można zatem stwierdzić, że dopuszczalny czas pobytu Rodziny w Egipcie to przedział od kilku miesięcy do nawet ponad 10 lat. A zatem Jezus teoretycznie mógł mieć nawet 10 lat, gdy wracał z Egiptu. Ale tyle teoria!
Należy jednak być ostrożnym w nadmiernym wydłużaniu szacowanego okresu pobytu Świętej Rodziny w kraju nad Nilem. Dlaczego? Gdyby Jezus przebywał w Egipcie tak długo jak 10 lat, nie nazwany by został Nazarejczykiem (Mt 2,23) lub Galilejczykiem (Mt 26,69), lecz określano by go raczej jako Egipcjanina. Jest jeszcze jeden powód – bardziej teologiczny.
O pobycie w Egipcie wspomina jedynie Mateusz, Łukasz zdaje się nie mieć o tym pojęcia, jak zarysowane zostało także w pytaniu. Gdyby pobyt Jezusa w Egipcie był dłuższy, na pewno doczekałby się wzmianki u Trzeciego Ewangelisty, który szczyci się tym, że dokładnie przebadał wszystkie zdarzenia dotyczące życia Jezusa od samego początku (Łk 1,3). Ponadto można przypuszczać, że gdyby Jezus spędził tak długi czas jak np. 10 lat w Egipcie, sam wspominałby o tym w swoim nauczaniu.
Jak podkreślaliśmy, tylko Ewangelista Mateusz wspomina o pobycie Jezusa w Egipcie. Może zatem miał on jakieś teologiczne lub literackie zamierzenie, które skłoniło go do napisania o tym wydarzeniu? Obserwując jego Ewangelię zauważa się, że Jezus bardzo często jest opisywany na wzór Mojżesza, to znaczy, to, co spotykało Mojżesza, spotyka także Jezusa. A zatem, tak jak Mojżesz uszedł niebezpieczeństwu śmierci skierowanemu przeciw niemu już w dzieciństwie, tak też dzieje się z Jezusem; jak Mojżeszowi przypisywanych jest pierwszych pięć ksiąg Starego Testamentu, tak Mateusz dzieli nauczanie Jezusa na pięć sekcji obejmujących mowy i cudza/działalność.
Możliwe zatem, że pisząc o ucieczce do Egiptu Mateusz był zainteresowanym upodobnieniem w tej kwestii Jezusa do Mojżesza. Warto zwrócić uwagę na kolejne podobieństwo – tak jak okres wygnania Mojżesza kończy się wraz ze śmiercią faraona (Wj 4,19: „Wracaj do Egiptu, gdyż umarli wszyscy ci, którzy czyhali na twe życie”), co w brzmieniu niemal idealnie pokrywa się ze słowami z Mt 2,20.
Za redakcyjnym charakterem perykopy o pobycie Świętej Rodziny w Egipcie przemawia także zniekształcony cytat z Księgi Ozeasza. W Starym Testamencie termin „syn” odnosi się do Izraela, jako dziecka Boga, natomiast Ewangelista zmienia jego sens i przypisuje go Jezusowi jako Synowi Bożemu. Możliwe zatem, że pobyt Świętej Rodziny w Egipcie był jedynie drobnym epizodem, który z powodu określonego sposobu pisania o Jezusie, przyjętego przez Mateusza, został rozwinięty i dopracowany.
A 100 pytań temu zastanawialiśmy się:
Jesteś na facebooku? My też! :)
Zapraszamy do dyskusji na temat powyższej odpowiedzi na naszej facebookowej stronie!
"Scriptura crescit cum legente"
"Pismo rośnie wraz z czytającym je" (św. Grzegorz Wielki)
Każdy rozmiłowany w Słowie Bożym napotyka w Biblii fragmenty, które sprawiają mu trudność w interpretacji. Zachęcamy zatem wszystkich odwiedzających stronę Dzieła Biblijnego do zadawania pytań. Na każde pytanie udzielimy odpowiedzi, a następnie będzie ona opublikowana w sekcji "Pytania do Biblii".
Kliknij TUTAJ, żeby przesłać pytanie.
