5. "Dary uzdrowień" czy "dar uzdrawiania"?

Liczba pojedyncza czy mnoga?

Mam pytanie odnośnie 1 Kor 12,30. Czy tlumaczenie nie powinno zawierać tam "łaski/dary/charyzmaty uzdrowień" zamiast "dar uzdrawiania" lub "łaska uzdrawiania"? Która wersja jest poprawniejsza i bliższa wersji pierwotnej?

Mam pytanie odnośnie 1 Kor 12,30. Podaję, jak tłumaczy Biblia Paulistowska i jak Biblia Tysiąclecia
BP: Czy wszyscy mają dar uzdrawiania?
BT: Czy wszyscy posiadają łaskę uzdrawiania?

Według znajomego księdza biblisty, powinno być "łaski/dary/charyzmaty uzdrowień". (nie jestem pewien czy powinno tu być słówko charyzmaty, bo nie wiem jak w oryginale to brzmi).

Która wersja jest poprawniejsza i bliższa wersji pierwotnej?

Z punktu widzenia morfologii języka greckiego, to znaczy na podstawie budowy wyrazów, trzeba zgodzić się z biblistą-konsultorem. Użyty tu wyraz charismata pojawia się w liczbie mnogiej, podobnie jak drugi z rzeczowników – hiamata. Jednak, by zrozumieć, dlaczego tłumacze wybrali liczbę pojedynczą, trzeba odwołać się kilku czynników kierunkujących zarówno analizę, jak i tłumaczenie wyrażenia „charismata hiamaton”.

Po pierwsze, musimy pamiętać o czymś, co czasem umyka uwadze czytelnika tekstów natchnionych. Tekst oryginalny w niektórych miejscach możliwy jest do oddania na wiele sposobów. Można tu przywołać chociaż rzeczownik charisma. Jak zostało przywołane w pytaniu, może on oznaczać „dar, łaskę, charyzmat”. Widzimy więc, że spektrum jest dość szerokie – od zwykłego podarunku, do szczególnego rodzaju daru, charyzmatu. Jednak ogólna idea znaczeniowa pozostaje ta sama.

Po drugie, każdy język ma swoją specyfikę na płaszczyźnie formułowania myśli, doboru wyrażeń, co nie zawsze jest możliwe do dokładnego oddania w językach nowożytnych.

Po trzecie, kiedy tekst oryginalny jest tłumaczony na język nowożytny, dokonuje się to przez pracochłonny i nieraz długotrwały proces. Obejmuje on nie tylko słownikowe odczytanie znaczenia słownictwa użytego w tekście (jest to najłatwiejsza część tego procesu, trwa też najszybciej), ale także przebadanie innych miejsc w Biblii, gdzie dane słowo zostaje użyte. Jest to szczególnie ważne dla wyrażeń, które są nośnikami ważnych treści teologicznych.

Po takim wstępie możemy przejść do zarysowania racji, które stoją za wyborem liczby pojedynczej w tłumaczeniu Biblii Tysiąclecia oraz Biblii Paulistów. Kiedy przebadamy użycie rzeczownika charisma w Nowym Testamencie (17 razy[1]), zobaczymy bardzo ciekawą właściwość tego rzeczownika. Kiedy oznacza on ogólnie łaskę Bożą, użyty zostaje w liczbie pojedynczej[2], natomiast gdy odnosi się w sensie właściwym do darów udzielanych ludziom dla zbudowania wspólnoty (definicja charyzmatu według KKK) użyty zostaje w liczbie mnogiej[3]. Dlaczego?

Najprawdopodobniej dlatego, że charyzmaty są ze swej natury zjawiskiem wielorakim, po pierwsze ze względu na to, do czego uzdalniają człowieka (możemy prześledzić, ile spośród nich wymienia św. Paweł w 1 Kor 12: nauczanie, uzdrawianie, mówienie językami itd.), a po drugie ze względu na to, że są one udzielane nie jednej osobie, ale wielu[4].

Dlaczego zatem rzeczownik „uzdrowienie” (hiama) pojawia się w liczbie mnogiej? Zauważmy, że rzeczownik ten znajduje się w bliskim związku z rzeczownikiem charisma, co wyrażone jest (także w języku polskim) przez fakt, że użyty on zostaje w dopełniaczu. Mimo że nie zawsze zdajemy sobie z tego sprawę, także w języku polskim przypadek dopełniacza może wyrażać różne relacje, oprócz najprostszej, czyli przynależności. W tym przypadku można uznać ten przypadek za wyrażający relację efektu (genetivus effecti), to znaczy tak dokładniej to złożenie oznacza (parafrazując): „charyzmaty, które skutkują uzdrowieniami lub które sprawiają uzdrowienia”.

W związku z tym, że „uzdrowienia” dotyczą także nie pojedynczego aktu wobec całej ludzkości, ale wyrażają pojedyncze momenty dotknięcia łaski Bożej wobec różnych ludzi, także ten rzeczownik użyty zostaje w liczbie mnogiej. Trzeba także zauważyć, że w języku polskim niejednokrotnie liczba pojedyncza odnosi się do zjawisk, które w swojej naturze są wielorakie lub powtarzane. Można tu przywołać przykład rzeczownika „leczenie (np. szpitalne)”, które odnosi się do wielu czynności mających na celu przywrócenie zdrowia.

Podsumowując, znajomy biblista-konsultor miał rację, że na płaszczyźnie dosłownego odczytania tekstu biblijnego mamy tu do czynienia z liczbą mnogą w przypadku obydwu rzeczowników. Z drugiej zaś strony, jeżeli mamy na myśli zgrabność konstrukcji w języku polskim, powinniśmy zostać przy liczbie pojedynczej w odniesieniu do obydwu rzeczowników.

Bartłomiej Sokal

[1] Rz 1,11; 5,15.16; 6,23; 11,29; 12,6; 1 Kor 1,7; 7,7; 12,4.9.28.30.31; 2 Kor 1,11; 1 Tm 4,14; 2 Tm 1,6; 1 P 4,10.

[2] Są to miejsca: Rz 1,11; 5,15.16; 6,23; 1 Kor 1,7; 7,7; 2 Kor 1,11; 1 Tm 4,14; 2 Tm 1,6; 1 P 4,10.

[3] Rz 11,29; 12,6; 1 Kor 12,4.9.28.30.31 (cały 12. rozdział Pierwszego Listu do Koryntian można nazwać „traktatem o charyzmatach”).

[4] Dlatego św. Paweł pyta: „czy wszyscy są...?” Odpowiedź, która nasuwa się na myśl brzmi: „Nie!”. Nawet jeżeli podobny charyzmat spośród wymienionych przez św. Pawła udzielony jest kilku osobom we wspólnocie, nigdy nie dotyczy on wszystkich członków Kościoła.

"Scriptura crescit cum legente"
"Pismo rośnie wraz z czytającym je" (św. Grzegorz Wielki)

Każdy rozmiłowany w Słowie Bożym napotyka w Biblii fragmenty, które sprawiają mu trudność w interpretacji. Zachęcamy zatem wszystkich odwiedzających stronę Dzieła Biblijnego do zadawania pytań. Na każde pytanie odpowiedź zostanie udzielona w ciągu kilku dni, a następnie będzie ona opublikowana w sekcji "Pytania do Biblii".

Kliknij TUTAJ, żeby przesłać pytanie.